.gif)
-1.jpg)
Tóm tắt tài liệu: Cửu Tâm – Cuộc sống nội tâm
của người tự kỷ
Tổng quan: Cuốn sách "Cửu Tâm: Cuộc sống nội tâm của người tự
kỷ" của Daniel Tammet là một tác phẩm mang tính đột phá, khắc họa cuộc
sống của chín cá nhân mắc chứng tự kỷ đến từ nhiều quốc gia và thế hệ khác
nhau. Sách nhằm mục đích thay đổi cách nhìn nhận về chứng tự kỷ, không còn là
một "rối loạn cần được chữa trị" mà là một "sự khác biệt nhận
thức tự nhiên – vô cùng đa dạng." Tác giả nhấn mạnh rằng những câu chuyện
này "tạo nên một bức chân dung nhóm độc đáo về sự đa dạng thần kinh" và
ra đời nhằm "lấp đầy khoảng trống" trong văn học, nơi những câu
chuyện về người tự kỷ thường bị bỏ qua hoặc chỉ được trình bày dưới dạng danh
sách triệu chứng y khoa.
Chủ đề chính và những ý tưởng quan trọng:
1.
Chuyển
đổi nhận thức về chứng tự kỷ:
·
Từ
"rối loạn" sang "đa dạng thần kinh": Tammet khẳng định rằng ngày càng nhiều chuyên
gia hiểu chứng tự kỷ "không còn là một rối loạn, một vấn đề cần giải
quyết, mà là một sự khác biệt nhận thức tự nhiên - vô cùng đa dạng - được tìm
thấy ở 1-2% dân số nói chung."
·
Phá
bỏ định kiến và khuôn mẫu:
Cuốn sách thách thức những "khuôn mẫu hạn chế" và "định kiến lỗi
thời" về người tự kỷ. Ví dụ, điều mà khoa học gọi là "những sở thích
bị hạn chế, cố định" thì những người được phỏng vấn lại gọi là "đam
mê". Điều mà người khác coi là "sự lập dị" được Tammet nhận ra
là "sự sẵn sàng phá vỡ các quy tắc xã hội."
·
Tầm
quan trọng của câu chuyện cá nhân: Tác giả tin rằng việc kể lại những câu chuyện có thật của những
người tự kỷ là cần thiết để "nhân bản hóa chúng ta" (Katherine May)
và "khám phá những khía cạnh của trải nghiệm con người mà hầu hết mọi
người chưa từng thấy" (John Elder Robison).
1.
Thế
giới nội tâm phong phú và đa chiều của người tự kỷ:
·
Các câu chuyện làm nổi
bật "sức mạnh và vẻ đẹp độc đáo của trí tưởng tượng của người tự kỷ, và về
sự tự do táo bạo mà họ dùng để sáng tạo nên cuộc sống của mình."
·
Họ thường có những đam
mê sâu sắc, khả năng tập trung cao độ, chú ý đến chi tiết, và những cách suy
nghĩ độc đáo.
·
Ví
dụ:Vaughan: Là một bác sĩ phẫu
thuật chỉnh hình xuất sắc, ông có trí tuệ phi thường và cảm nhận hình học của
một nhà trắc địa. Ông bị cuốn hút bởi tàu hỏa từ nhỏ, lập danh mục và phân loại
dữ liệu về chúng. Việc ông được chẩn đoán tự kỷ ở tuổi 63 đã "làm sáng tỏ
rất nhiều điều, nuôi dưỡng sự tự khám phá và tự tin của ông."
·
Kana: Một nhà nghiên cứu về sự cô đơn, cô đo lường
và phân tích nó bằng "nhiệt huyết đáng kể, thậm chí là đam mê." Cô có
khả năng "hướng suy nghĩ của mình đến nơi khác, đến hình dáng dễ chịu của
một hòn đá hay một ký hiệu ngữ âm." Cô cũng là một vũ công ballet, tìm
thấy sự an ủi và cấu trúc trong các động tác múa.
·
Warren: Một thanh tra thám tử, ông có khả năng suy
luận sắc bén và "trí óc" đặc biệt, cho phép ông khám phá ra sự thật
trong những vụ án phức tạp. Ông "không vội kết luận" và "cảnh
giác với những điều hiển nhiên. Hiển nhiên không phải lúc nào cũng đúng."
·
Naoise: Một nhà văn, cô ấy sáng tác tiểu thuyết theo
cách "liên tưởng, tích lũy, gần như kỳ diệu," tập trung vào tác động
của từ ngữ hơn là cốt truyện hay nhân vật. Cô ấy rất giỏi trong tranh biện và
tự mô tả mình là người "thông minh dữ dội" mặc dù nhút nhát.
·
Billy: Một người không dùng ngôn ngữ lời nói truyền
thống, thế giới nội tâm của Billy "giàu hình ảnh, âm nhạc, và vô vàn ý
nghĩa mà cậu ấy có thể tìm thấy trong hình dạng, màu sắc, chuyển động, âm điệu
và nhịp điệu." Cậu giao tiếp qua thiết bị công nghệ và có khả năng cảm
nhận, sắp xếp chi tiết rất tốt.
·
Amanda: Là một phụ nữ khiếm thị mắc chứng tự kỷ, cô
có khả năng ghi nhớ tuyệt vời và nhận thức thế giới thông qua âm thanh và cảm
giác. Cô mô tả một căn phòng "không chỉ tràn ngập ánh sáng mà còn là âm
thanh." Luận án của cô tập trung vào Les Murray, một nhà thơ tự kỷ khác.
·
Cédric: Một nhà toán học và chính trị gia, ông có trí
tuệ "không ngừng nghỉ" và niềm đam mê đối với "trật tự và sự hài
hòa." Ông nhìn thấy vẻ đẹp trong các định lý toán học và có khả năng tư
duy trừu tượng sâu sắc. Ông công khai về khả năng tự kỷ của mình, khẳng định
"khác biệt là một thế mạnh."
·
Ayo: Một kỹ sư xây dựng và ven biển, cô có khả
năng hình dung các cấu trúc kiến trúc "sống động như thật" và nhìn
thấy tương lai của các thành phố khác biệt. Cô cũng bị cuốn hút bởi Nikola
Tesla, một nhà phát minh tự kỷ, và tìm thấy sức mạnh trong yếu tố nước.
·
Danny: Một diễn viên hài nổi tiếng, ông có trí óc
"phi thường" và trí tưởng tượng "vô bờ bến". Ông bị cuốn
hút bởi những cỗ máy, những câu chuyện bí ẩn và những điều siêu nhiên. Khả năng
bắt chước và diễn xuất của ông là xuất sắc.
1.
Thách
thức và sự kiên cường:
·
Cô
đơn và hiểu lầm: Nhiều nhân vật trải
qua sự cô đơn và cảm giác bị hiểu lầm. Kana mô tả sự cô đơn như "một bức
tường vô hình" ngăn cách cô với người khác. Warren ban đầu bị coi là
"kẻ lang thang vô hại" hoặc "kẻ lập dị." Naoise bị bạn bè
cùng lớp gọi là "thô lỗ" vì thích đọc sách hơn là chơi.
·
Đối
mặt với hệ thống và định kiến: Các cá nhân tự kỷ thường phải đối mặt với sự thiếu hiểu biết từ
các chuyên gia y tế và hệ thống giáo dục. Billy gặp phải những giáo viên
"hạ thấp kỳ vọng" về khả năng giao tiếp của cậu. Amanda phải vật lộn
với những bác sĩ không thể giải thích đầy đủ các triệu chứng của cô. Cédric bị
đồng nghiệp trong giới chính trị coi là "kẻ lập dị" hoặc
"ngốc."
·
Sự
kiên trì và thích nghi:
Bất chấp những khó khăn, các nhân vật thể hiện sự kiên cường đáng kinh ngạc.
Eve Megargel kiên trì tìm kiếm cách để giúp Billy giao tiếp. Amanda học cách
thích nghi với chấn động não bằng cách ghi chép mọi thứ bằng chữ nổi và dựa vào
Bruce. Ayo giữ vững tầm nhìn của mình về kiến trúc tương lai bất chấp sự chế
giễu.
1.
Vai
trò của các mối quan hệ và sự chấp nhận:
·
Quan
hệ gia đình và bạn bè:
Sự hỗ trợ từ gia đình (mẹ của Kana, mẹ của Naoise, bố mẹ của Billy) và bạn bè
(Kara của Kana, Bruce của Amanda) đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của
họ, mang lại sự chấp nhận và thấu hiểu.
·
Chẩn
đoán như một sự giải thoát:
Việc được chẩn đoán tự kỷ, dù muộn màng (Vaughan ở tuổi 63, Warren ở tuổi 50,
Naoise gần 27 tuổi, Ayo ở đại học), thường mang lại sự "giải thích"
và "tự tin" cho các nhân vật, giúp họ hiểu rõ hơn về bản thân và chấp
nhận sự khác biệt của mình.
·
Tác
động của Daniel Tammet:
Cuốn sách này tự thân là một minh chứng cho sự chấp nhận, khi Daniel Tammet,
một người tự kỷ nổi tiếng, trở thành tiếng nói để kể lại những câu chuyện của
người khác, khẳng định "câu chuyện của cô là của Kana Grace; anh sẽ là
ngòi bút của cô."
1.
Ý
nghĩa của ngôn ngữ và giao tiếp:
·
Ngôn
ngữ lời nói không phải là tất cả: Cuốn sách khám phá nhiều hình thức giao tiếp khác nhau ngoài
lời nói. Billy giao tiếp qua thiết bị công nghệ và ngôn ngữ cơ thể. Amanda cảm
nhận thế giới qua âm thanh và chữ nổi. Naoise sáng tác qua cấu trúc từ ngữ.
·
Thách
thức các chuẩn mực ngôn ngữ: Các nhân vật thường có những cách sử dụng ngôn ngữ độc đáo hoặc
gặp khó khăn với các quy tắc xã hội của giao tiếp (Kana với "bạn,"
Naoise với cách phát âm, Cédric với nghi thức xã giao). Tuy nhiên, những điều
này không làm giảm trí thông minh hay khả năng của họ.
Tóm lại: "Cửu Tâm" là một bản kiến nghị mạnh mẽ về sự chấp
nhận và tôn vinh sự đa dạng thần kinh. Thông qua những câu chuyện đời thường
nhưng phi thường, Daniel Tammet minh họa rằng những người tự kỷ có một thế giới
nội tâm phong phú, khả năng độc đáo và sự kiên cường đáng nể. Cuốn sách không
chỉ cung cấp những cái nhìn sâu sắc về trải nghiệm tự kỷ mà còn thách thức
người đọc suy ngẫm về các định kiến xã hội và tầm quan trọng của sự thấu hiểu và
lòng trắc ẩn trong việc xây dựng một xã hội công bằng và hòa nhập hơn. Như đánh
giá của The Guardian, cuốn sách này "khám phá mang tính cấp tiến,
lặng lẽ, nói lên bản chất của phong trào đa dạng thần kinh: Nếu có sự thiếu hụt
trong xã hội, thì nó không nằm ở sự khác biệt trong nhận thức của người tự kỷ,
mà nằm ở những giả định điển hình chi phối các mối quan hệ giữa con người với
nhau."
1. Làm thế nào
cuộc sống nội tâm của các cá nhân tự kỷ được thể hiện và khám phá?
Daniel Tammet, tác giả của cuốn sách, sử dụng nghiên cứu
chuyên sâu, các cuộc phỏng vấn sâu rộng và trực giác của một nhà văn để tái
hiện cuộc sống của họ trên giấy, làm sáng tỏ sự phức tạp trong trải nghiệm đa
dạng thần kinh. Ông làm nổi bật sự phong phú của thế giới nội tâm của họ, đối
lập với những mô tả khô khan, nhạt nhẽo thường thấy trên báo chí.
Dưới đây là cách cuộc sống nội tâm của các cá nhân tự kỷ
được thể hiện và khám phá thông qua từng câu chuyện:
- Vaughan Bowen:
- Cuộc sống nội tâm của Vaughan được thể hiện qua sự
yêu thích bản đồ, những chuyến đi quanh co và mô hình hóa địa hình,
giống như một nhà địa lý.
- Ông có một niềm đam mê mãnh liệt với tàu hỏa,
lập danh mục, phân loại và chia nhỏ dữ liệu về chúng, đồng thời phân tích
không gian và thời gian trong lịch trình của tàu.
- Vaughan có khả năng hình dung từng chiếc xương nhỏ
trong bàn tay theo ba chiều, cùng với dây chằng, cơ bắp và dòng máu,
coi đó là những "điều đẹp đẽ, của sự khéo léo của thiên nhiên".
- Ông gặp khó khăn với trí nhớ khuôn mặt và thường
không nhận ra trợ lý y tế của mình.
- Việc chẩn đoán tự kỷ ở tuổi sáu mươi ba đã làm
sáng tỏ rất nhiều điều, nuôi dưỡng sự tự khám phá và tự tin của ông.
- Ông liên hệ sự chú ý đến chi tiết và trí tưởng
tượng phong phú của mình với những đặc điểm tự kỷ di truyền từ ông
nội.
- Kana Grace:
- Kana tự mình trực tiếp trải nghiệm nỗi đau của sự
cô đơn và nghiên cứu nó một cách khoa học, ví nó như việc đo gió, xác
định và phân loại các dạng cô đơn khác nhau.
- Cô cảm nhận sự cô đơn ở cấp độ 5 như một mùi cơ thể
hoặc nỗi đau nhói (chiku chiku), và rung rẩy (buru buru)
như không có hơi ấm từ người thân.
- Cô thấy mình gần gũi với bản thân hơn khi thay đổi
ngôn ngữ, đặc biệt yêu thích tiếng Anh vì nó giúp cô cảm thấy
"như một con người mới".
- Cô gặp khó khăn trong việc hiểu những từ ngữ mơ hồ
và đọc biểu cảm khuôn mặt, thường cảm thấy lạc lõng và vô hình.
- Ballet
là nơi cô tìm thấy sự cân bằng và cảm nhận không gian cá nhân, với chiếc
váy tutu là "một vật trang trí đầy màu sắc, về ranh giới bao quanh
mỗi vũ công".
- Cô tìm thấy sự đồng cảm sâu sắc với người bạn Kara
và nhìn thấy "hình ảnh người phụ nữ tự tin và vui vẻ" mà cô
hằng mong ước trở thành trong mắt bạn.
- Cô bị cuốn hút bởi Nikola Tesla, nhà phát minh
và kỹ sư, vì trí tuệ khác thường, kiến thức uyên bác và trí tưởng tượng
phong phú của ông.
- Naoise Dolan:
- Cuộc sống nội tâm của Naoise được khám phá qua quá
trình sáng tác văn học độc đáo của cô, nơi cô xây dựng câu chuyện từ
từng từ, từng câu, từng đoạn, tập trung vào cách chúng tác động lẫn nhau
để tạo ra ý nghĩa, thay vì cốt truyện hay nhân vật.
- Cô có năng khiếu bẩm sinh về nhịp điệu và ngôn ngữ,
học cách liên kết hình dạng chữ cái với âm thanh của chúng, và có thể nói
trôi chảy hơn thông qua việc chơi kèn euphonium.
- Cô thích sự im lặng ẩm mốc của thư viện địa phương,
nơi cô có thể chìm đắm trong thế giới của sách, cảm thấy tự do và trở
thành "những Naoises khác".
- Cô cảm thấy bối rối trước sự không nhất quán trong
ngôn ngữ xã hội và "những quy tắc không thành văn".
- Cô sử dụng hài hước đen tối để vượt qua hoàn
cảnh khó khăn.
- Việc chẩn đoán tự kỷ đã xác nhận "sự khôn
ngoan" của cô và giúp cô hiểu hơn về bản thân.
- Billy Megargel:
- Billy giao tiếp thông qua một thế giới nội tâm
phong phú gồm hình ảnh, âm nhạc và vô vàn ý nghĩa mà cậu tìm thấy
trong hình dạng, màu sắc, chuyển động, âm điệu và nhịp điệu.
- Cậu trải nghiệm thế giới qua các giác quan mạnh mẽ,
cảm nhận và tương tác với tuyết, gió và âm thanh theo cách riêng của
mình.
- Sự mất ngôn ngữ
của cậu khi còn nhỏ là một dấu hiệu của sự thay đổi bên trong.
- Thiết bị giao tiếp (AAC) trở thành ngôn ngữ của cậu,
cho phép cậu thể hiện nhu cầu và mong muốn, ngay cả khi người khác nghi
ngờ.
- Mẹ cậu, Eve, học cách "đọc" đôi mắt xanh
tròn xoe của Billy để hiểu những gì cậu muốn truyền đạt.
- Các bức tranh của Billy, với bảng màu ngày càng thu
hẹp về đen và đỏ sẫm, phản ánh tình trạng bệnh tật và đau đớn của
cậu.
- Amanda Tink:
- Do khiếm thị bẩm sinh và sau này là chấn động não,
Amanda trải nghiệm thế giới qua âm thanh và cảm giác, cảm nhận ánh
sáng thông qua sự phản chiếu của âm thanh trong phòng.
- Cô có một trí nhớ phi thường cho các con số,
lịch trình và thông tin.
- Việc đọc chữ nổi Braille không chỉ là cảm giác vật lý
mà còn là trải nghiệm hình ảnh và cấu trúc của các từ trong tâm
trí cô.
- Cô tìm thấy sự cộng hưởng sâu sắc với thơ ca của
Les Murray, người cũng công khai về chứng tự kỷ, thấy được "năng
lượng tự kỷ" và "sự kiềm chế" trong tác phẩm của ông mà cô
cũng chia sẻ.
- Cô tránh xa những nơi ồn ào và tìm kiếm
"những ốc đảo nhỏ bé của sự im lặng".
- Cô không quan tâm nhiều đến vẻ ngoài, coi đó là điều
không quan trọng, và coi trọng "nội dung" của con người hơn
"hình thức".
- Cédric Villani:
- Cuộc sống nội tâm của Cédric được thể hiện qua phong
cách độc đáo của ông—bộ vest ba mảnh, cà vạt, đồng hồ bỏ túi và trâm
cài hình nhện—mà ông coi là "quy tắc bí mật" của riêng
mình để tự chấp nhận.
- Ông hạnh phúc và trôi chảy nhất khi mô tả vẻ đẹp và
sự hài hòa mà ông cảm nhận được trong toán học, thể hiện trí tuệ
không ngừng nghỉ và những cách suy nghĩ trừu tượng.
- Ông có một giọng nói "ngây thơ,"
"chân thật," và "không hề bóp méo", không có
những "thủ thuật ngôn từ" thường thấy ở người nói trước công
chúng.
- Ông tìm thấy niềm vui trong trật tự và sự hài hòa,
cảm thấy tập trung và bình tĩnh khi tổ chức và thuần hóa một thế giới hỗn
loạn.
- Ông coi việc soạn thảo một bằng chứng toán học như
sáng tác một bài thơ, với cùng một "sự căng thẳng trong diễn
đạt" và "lý trí trực quan nhưng đáng ngạc nhiên".
- Ông thoải mái khi suy nghĩ một cách tách biệt và
thấy những mối liên hệ độc đáo giữa các lĩnh vực khác nhau, ví dụ như
phân phối thu nhập quốc gia và phân phối Boltzmann trong vật lý thống kê.
- Việc công khai về khả năng mắc chứng tự kỷ của
mình thể hiện sự thẳng thắn và không chối bỏ con người thật.
- Ayo Sokale:
- Ayo thể hiện cuộc sống nội tâm của mình thông qua tầm
nhìn về những tòa nhà "sống động," có thể "co lại trước
tiếng ồn" hoặc "nâng mình lên khi nước dâng cao", phản
ánh sự nhạy cảm với môi trường và nhu cầu của con người.
- Cô có một kết nối sâu sắc và trực giác với nước và
các yếu tố tự nhiên, coi "biển đang gọi tôi".
- Cô tìm thấy sự đồng cảm mạnh mẽ với Nikola Tesla,
một nhà phát minh và kỹ sư, người cũng có trí tuệ và trí tưởng tượng phi
thường.
- Cô đã học cách che giấu suy nghĩ của mình vì sợ
bị hiểu lầm hoặc chế giễu.
- Cô có một bài thơ "Periscope of Thought"
mô tả cách những suy nghĩ của cô "bay xa" và "bơi xa"
để khám phá "những chiều sâu".
- Cô thể hiện sự kiên cường và lòng dũng cảm khi
đối mặt với những thách thức và hiểm nguy.
- Danny Aykroyd:
- Cuộc sống nội tâm của Danny được tiết lộ thông qua khả
năng bắt chước phi thường của ông, hấp thụ và tái tạo lại giọng nói,
thái độ và hành vi của người khác.
- Ông có niềm đam mê mãnh liệt với tội phạm, cảnh sát
và siêu nhiên, thể hiện qua việc đọc sách, phim ảnh và các cuộc chơi
thời thơ ấu.
- Ông có một khả năng ghi nhớ chi tiết đáng kinh ngạc
và niềm yêu thích các hướng dẫn kỹ thuật.
- Danny thể hiện sự nhạy cảm với tiếng ồn và đôi
khi phản ứng bằng cơn giận dữ, đấm vào tường hoặc la hét.
- Ông tìm thấy sự giải thoát và tự do trong việc lái
xe mô tô và cảm nhận dòng nước ở thác Niagara.
- Việc ông được chẩn đoán mắc hội chứng Asperger (tự
kỷ) đã được công khai, mặc dù ông không thích đào sâu vào cuộc sống
riêng tư của mình.
- Ông sử dụng hài kịch và biểu diễn như một
phương tiện để khám phá các nhân vật và thu hút khán giả, cũng như để
kiểm soát sự nhút nhát và những hành vi "kỳ quặc" của mình.
Nhìn chung, "Cửu Tâm" khám phá cuộc sống nội tâm
của những người tự kỷ bằng cách tập trung vào những đam mê sâu sắc, cách họ
xử lý thông tin, trải nghiệm giác quan độc đáo, cách họ giao tiếp (bằng lời nói
và không lời), những thách thức xã hội mà họ phải đối mặt, và cách họ tìm thấy
ý nghĩa và sự phát triển trong cuộc sống. Các câu chuyện này nhấn mạnh rằng
sự đa dạng thần kinh là một nguồn tài năng, chiều sâu và sự phong phú trong
nhận thức của con người, thách thức những định kiến lỗi thời về chứng tự kỷ.
2. Mục đích
cuốn sách này là gì?
Mục đích của cuốn sách "Cửu Tâm" là nhằm giới
thiệu về hiện tại, quá khứ và tương lai của những người mắc chứng tự kỷ thông
qua những câu chuyện có thật của chín cá nhân đương đại. Cụ thể hơn, cuốn sách
ra đời để lấp đầy những khoảng trống đáng kể trong văn học về trải
nghiệm đa dạng thần kinh.
Những mục đích chính của cuốn sách bao gồm:
- Chống lại quan niệm lỗi thời và định kiến rằng tự kỷ là một rối loạn hoặc vấn đề cần giải quyết,
thay vào đó trình bày nó như một sự khác biệt nhận thức tự nhiên và vô
cùng đa dạng.
- Tái hiện chính xác và gợi cảm thế giới nội tâm phong
phú của những người tự kỷ, vốn
thường bị báo chí miêu tả một cách khô khan và nhạt nhẽo.
- Nhân hóa và thể hiện những cá nhân tự kỷ như những nhân
vật phức tạp, có chiều sâu, khả năng trưởng
thành và thay đổi, cùng hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống, chứ không
phải chỉ là danh sách các triệu chứng hay biếm họa.
- Minh họa phạm vi tài năng, chiều sâu và trải nghiệm đa
dạng của những người có sự khác
biệt về thần kinh, tôn vinh trí tưởng tượng độc đáo, sức mạnh và vẻ đẹp
của họ.
- Thúc đẩy sự hiểu biết, cảm thông và lòng trân trọng sâu
sắc đối với sự đa dạng thần kinh
trong xã hội. Cuốn sách lập luận rằng sự thiếu hụt trong xã hội không nằm
ở sự khác biệt nhận thức của người tự kỷ, mà ở những giả định điển hình
chi phối các mối quan hệ giữa con người với nhau.
3. Khái niệm "cô đơn" được khám phá như
thế nào xuyên suốt cuốn sách, đặc biệt là liên quan đến các nhân vật tự kỷ? So sánh
và đối chiếu trải nghiệm cô đơn của Kana Grace với bất kỳ nhân vật nào khác và
thảo luận về cách họ tìm cách vượt qua hoặc chấp nhận nó.
Khái niệm "cô đơn" được khám phá một cách sâu sắc
và đa diện trong cuốn sách "Cửu Tâm", đặc biệt liên quan đến trải
nghiệm của những người mắc chứng tự kỷ. Cuốn sách nhấn mạnh rằng chứng tự kỷ
không phải là một "rối loạn" mà là một "sự khác biệt nhận thức
tự nhiên – vô cùng đa dạng". Tuy nhiên, chính sự thiếu hiểu biết và định
kiến từ xã hội thần kinh điển hình lại dẫn đến cảm giác cô đơn sâu sắc cho
những người tự kỷ. Cuốn sách ra đời nhằm "lấp đầy những khoảng trống đáng
kể" trong văn học về trải nghiệm đa dạng thần kinh và "chống lại quan
niệm lỗi thời và định kiến" về tự kỷ, đồng thời "nhân hóa" các
cá nhân tự kỷ để họ được nhìn nhận như những con người phức tạp và sâu sắc.
Khái niệm "Cô đơn" trong cuốn sách:
Cuốn sách trình bày cô đơn không chỉ là sự vắng mặt của các
mối quan hệ xã hội mà còn là sự thiếu vắng sự thấu hiểu từ người khác về
những khác biệt trong suy nghĩ và nhu cầu của người tự kỷ. Điều này được minh
họa qua các cấp độ cô đơn mà Kana đã phân loại trong nghiên cứu của mình, từ
"Sự bằng lòng" đến "Sự bỏ rơi – làm cuộc sống mất đi ý nghĩa,
mọi khả năng kết nối dường như mất đi". Nó cũng được mô tả là một vấn đề y
tế có thể gây suy nhược, nhưng đồng thời lại là một "chiều kích của sự
kiên cường".
Trải nghiệm cô đơn của Kana Grace:
Kana Grace là một nhà nghiên cứu về sự cô đơn, người đã
"đo lường và đã mổ xẻ nó với lòng nhiệt huyết đáng kể, thậm chí là đam
mê". Cô ấy trực tiếp trải nghiệm nỗi đau của cảm giác cô đơn, đặc biệt là
khi "cảm thấy mình như một người xa lạ trên chính quê hương và ngôn ngữ
của mình" ở Tokyo. Cô cũng cảm thấy khó khăn khi "không thể hiểu
chính xác giáo viên hoặc bạn cùng lớp muốn nói gì, và không có sự đồng cảm nào
đến với sự bối rối trong cô mà những từ ngữ mơ hồ của họ đã tạo ra". Điều
này dẫn đến cảm giác bị cô lập nghiêm trọng, như khi cô "cảm thấy nhói đau
và biết rằng mình lại một lần nữa cô đơn. Ít nhất là nỗi cô đơn cấp 5, bởi nó
quá đau đớn" khi ở London.
Để đối phó và vượt qua sự cô đơn, Kana đã áp dụng nhiều
cách:
- Nghiên cứu:
Cô ấy tin rằng việc nghiên cứu và hiểu rõ về cô đơn, đặc biệt là trong
cộng đồng tự kỷ, có thể giúp "giảm bớt sự kỳ thị đối với chứng tự kỷ
ở Nhật Bản và mang lại kiến thức đúng đắn về chứng tự kỷ và sự cô đơn của
người tự kỷ cho toàn xã hội". Mục tiêu nghiên cứu của cô là
"khuyến khích lòng tự trọng của người tự kỷ đồng thời xây dựng các
mối quan hệ dựa trên sở thích chung".
- Múa ba lê:
Đây là một yếu tố quan trọng giúp cô "giữ được sự tỉnh táo". Múa
ba lê giúp Kana hình thành "khái niệm về không gian cá nhân" và
cảm nhận sự hài hòa trong chuyển động tập thể, nơi "mười tám không
gian riêng tư nhảy múa song song, hòa hợp, riêng biệt mà như một".
- Tình bạn:
Tình bạn với Kara Rodano ở Boston là một cột mốc quan trọng. Kara là
"người bạn thân nhất mà Kana hằng mơ ước". Thông qua Kara, Kana
thấy được hình ảnh một "người phụ nữ tự tin và vui vẻ mà cô hằng mong
ước một ngày nào đó sẽ trở thành. Cô không còn cảm thấy sự khác biệt của
mình là gánh nặng, kéo cô vào sự cô độc nữa".
- Thay đổi môi trường:
Việc chuyển đến London để học và sau đó trở về Okinawa để sống gần mẹ, nơi
có triết lý "yuimaru" ('quan tâm lẫn nhau'), cũng là những nỗ
lực để tìm kiếm một môi trường sống phù hợp hơn, giảm bớt cảm giác cô đơn.
So sánh và đối chiếu với Amanda Tink:
Amanda Tink, một người phụ nữ mù tự kỷ, cũng trải nghiệm sự
cô đơn sâu sắc nhưng theo một cách khác. Mặc dù cô không nhắc đến từ "cô
đơn" thường xuyên như Kana, nhưng những mô tả về cuộc sống của cô cho thấy
sự cô lập và hiểu lầm mà cô phải đối mặt.
- Nguồn gốc cô đơn:
Đối với Amanda, sự cô đơn không chỉ đến từ việc là người tự kỷ mà còn do khiếm
thị bẩm sinh và đặc biệt là chấn động não mà cô gặp phải. Chấn
thương này khiến cô gặp khó khăn trong việc sắp xếp lại suy nghĩ, mọi thứ
mất "gấp đôi thời gian so với trước đây", và trí nhớ ngắn hạn
của cô bị ảnh hưởng. Điều này làm cho việc giao tiếp và hòa nhập xã hội
trở nên rất khó khăn, khi cô "hầu như không thể phân biệt được giọng
nói nào đang nói với mình" và lời nói thường "chìm nghỉm trong
tiếng ồn ào chung".
- Cách thức trải nghiệm: Amanda cảm thấy mọi người, cả người mù lẫn người sáng
mắt, đều "bối rối" khi tương tác với cô, không biết phải nghĩ gì
về cô. Cô đặc biệt nhạy cảm với âm thanh, cảm nhận một căn phòng
"không chỉ tràn ngập ánh sáng mà còn là âm thanh," nơi "âm
thanh, liên tục dội lại qua lại, cũng giống như ánh sáng của người sáng
mắt, là sự phản chiếu của mọi thứ xung quanh cô". Mặc dù điều này tạo
nên một thế giới nội tâm phong phú, nó lại khiến cô khó kết nối với cách
mà người khác cảm nhận thế giới.
- Cố gắng vượt qua/chấp nhận:
- Mối quan hệ hỗ trợ:
Tương tự Kana, Amanda có một người bạn đời hỗ trợ là Bruce, người đã trở
thành "ký ức của cô về các cuộc hẹn, hạn chót nộp bài," và là
người đọc bài tập đầu tiên của cô. Bruce mang lại cảm giác "dịu
dàng, an ủi".
- Công việc học thuật:
Amanda tìm thấy sự thỏa mãn và ý nghĩa trong luận án tiến sĩ của mình về
Les Murray, một nhà thơ tự kỷ. Thông qua công việc này, cô tôn vinh
"những món quà và tài năng của người tự kỷ" và khám phá
"sự phong phú trong những khát khao và ước mơ của họ". Việc
phân tích thơ Murray, đặc biệt là cách ông sử dụng ngôn ngữ để thể hiện
sự khác biệt thần kinh, giúp Amanda kết nối với một tâm trí tương đồng.
- Chấp nhận bản thân:
Thay vì cố gắng "hồi phục" như bình thường, Amanda miêu tả quá
trình của mình là "thích nghi". Cô ấy tìm thấy "ý
nghĩa" trong việc "buông bỏ" những kỳ vọng và chấp nhận
hiện tại. Cô tìm thấy sự "tự do" và "an ủi" trong
cách bản thân cảm nhận thế giới, ngay cả khi điều đó khác biệt, bởi vì "cả
cuộc đời cô đã có rất nhiều điều về cô mà các bác sĩ không thể lý
giải". Cô chấp nhận sự độc đáo và không thể đoán trước của mình.
So sánh và đối chiếu:
- Điểm tương đồng:
- Cả Kana và Amanda đều trải qua sự cô đơn bắt nguồn từ
sự hiểu lầm và thiếu sự chấp nhận của xã hội đối với những khác biệt nhận
thức của họ.
- Cả hai đều tìm kiếm sự kết nối và ý nghĩa thông qua các
lĩnh vực trí tuệ hoặc nghệ thuật (nghiên cứu, múa ba lê, văn học) cho
phép họ thể hiện và khám phá bản thân.
- Cả hai đều có những người hỗ trợ quan trọng (Kara và
Bruce) giúp họ vượt qua khó khăn.
- Cả hai đều được mô tả là những cá nhân sâu sắc, kiên
cường và có khả năng phát triển vượt ra ngoài những hạn chế mà người khác
có thể đặt ra cho họ.
- Điểm khác biệt:
- Bản chất của sự cô đơn: Kana chủ yếu đối mặt với sự cô lập xã hội và giao
tiếp, đặc biệt là cảm giác lạc lõng trong ngôn ngữ và văn hóa dù cô
đã nỗ lực hòa nhập. Cô ấy tìm cách lấp đầy khoảng trống này bằng cách
thúc đẩy sự hiểu biết và xây dựng các mối quan hệ dựa trên sở thích
chung.
- Amanda, bên cạnh những thách thức xã hội do khiếm thị,
còn phải đối mặt với những thay đổi nhận thức sâu sắc do chấn thương
não, khiến việc xử lý thông tin và giao tiếp trở nên cực kỳ khó khăn.
Sự cô đơn của cô là một phần của quá trình thích nghi với một bản thể
mới, chấp nhận những giới hạn và khám phá lại thế giới thông qua các giác
quan khác.
- Chiến lược vượt qua/chấp nhận: Kana tìm cách chủ động định nghĩa và khắc phục
sự cô đơn bằng cách thay đổi môi trường và tìm kiếm những kết nối hài
hòa. Cô ấy cố gắng thu hẹp khoảng cách giữa bản thân và người khác.
- Amanda lại hướng tới sự chấp nhận và tự do nội tại,
buông bỏ những kỳ vọng về việc phù hợp với thế giới thần kinh điển hình.
Cô ấy tìm thấy sự bình yên trong cách cô ấy cảm nhận và hiểu thế giới, dù
điều đó có thể khiến người khác bối rối. Sự "buông bỏ" và
"không còn gánh nặng kỳ vọng" là một phần quan trọng trong hành
trình của cô.
Tóm lại, trong khi Kana Grace tìm cách hiểu và vượt qua nỗi
cô đơn bằng cách phân tích và tìm kiếm sự hòa nhập thông qua hiểu biết lẫn nhau
và các mối quan hệ được xây dựng dựa trên sở thích, thì Amanda Tink, dù cũng
vật lộn với sự hiểu lầm, lại tìm thấy sự an ủi và tự do trong việc chấp nhận
những khác biệt sâu sắc của mình và khám phá thế giới thông qua một lăng kính
độc đáo, không tuân theo các quy tắc xã hội thông thường. Cả hai đều cho thấy
sự kiên cường và khả năng tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống của mình, đồng thời
làm nổi bật thông điệp chung của cuốn sách: sự đa dạng thần kinh là một phần
thiết yếu và quý giá của nhân loại.
4. Chọn hai nhân vật có chuyên môn hoặc niềm đam
mê rất khác nhau (ví dụ: Vaughan và Cédric, hoặc Warren và Ayo). Phân tích cách
những đặc điểm tự kỷ của họ (như sự chú ý đến chi tiết, tư duy logic, hoặc tập
trung cao độ) đã đóng góp vào thành công của họ trong lĩnh vực tương ứng.
Hai nhân vật
Vaughan và Cédric, mặc dù có chuyên môn và niềm đam mê khác nhau, đều minh họa
cách các đặc điểm tự kỷ như sự chú ý đến chi tiết, tư duy logic và khả năng tập
trung cao độ đã đóng góp đáng kể vào thành công của họ trong lĩnh vực tương
ứng.
·
Vaughan
(Bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình bàn tay và cổ tay) Vaughan được biết đến là một trong những bác sĩ phẫu
thuật bàn tay và cổ tay giỏi nhất. Sự xuất sắc của ông được củng cố bởi sự
chú ý tỉ mỉ đến chi tiết và khả năng hình dung phức tạp.
Ông có thể hình dung từng xương nhỏ trong bàn tay theo ba chiều, cùng với từng
dây chằng, cơ bắp, tia điện và sợi máu. Trong quá trình phẫu thuật, toàn bộ sự
chú ý của ông dồn vào bàn tay bệnh nhân, thể hiện sự tập trung cao độ
cho phép ông thực hiện thành công các ca phẫu thuật phức tạp kéo dài hàng giờ.
Sự tỉ mỉ của ông còn thể hiện trong cách ông xem xét kỹ lưỡng từng ngóc ngách
trong bệnh án của bệnh nhân, không bỏ sót bất kỳ chi tiết nào, điều này giúp
ông đưa ra chẩn đoán chính xác và phương pháp điều trị hiệu quả. Ngay cả từ khi
còn nhỏ, Vaughan đã bộc lộ khả năng tư duy phân tích và phân loại
khi cẩn thận ghi chép tên, số hiệu, bánh xe và kích cỡ của các chuyến tàu, thậm
chí tính toán tốc độ của chúng. Những đặc điểm này đã giúp ông đổi mới các kỹ
thuật hàn gắn xương và ghép da.
·
Cédric
Villani (Nhà toán học và chính trị gia) Cédric là một nhà toán học lỗi lạc, từng giành Huy chương Fields – một
trong những giải thưởng danh giá nhất trong lĩnh vực toán học. Ông sở hữu một trí
tuệ không ngừng nghỉ và niềm đam mê sâu sắc đối với chân lý và
cái đẹp trong toán học. Khả năng tập trung cao độ của
Cédric cho phép ông chìm đắm trong suy nghĩ, giải quyết một bài toán bỏ ngỏ
suốt 50 năm và viết một bản chứng minh toán học phức tạp dài 180 trang. Ông coi
việc soạn thảo một bản chứng minh toán học như sáng tác thơ ca, đòi hỏi
"cùng một cách diễn đạt căng thẳng, cùng một logic trực quan nhưng đáng
ngạc nhiên". Cédric cũng được mô tả là một người thẳng thắn và
minh bạch, đôi khi bị coi là "kỳ quặc" hoặc "lập
dị" bởi những người không quen thuộc với ông. Dù điều này đôi khi gây hiểu
lầm, nhưng trong vai trò chính trị, sự trung thực và trực tiếp
của ông đã giúp ông được tôn trọng. Ông áp dụng tư duy logic và sự chú ý đến
chi tiết vào việc phát triển chính sách, nổi bật là báo cáo chiến lược quốc gia
dài 235 trang về trí tuệ nhân tạo. Việc ông công khai nói về khả năng mình mắc
chứng tự kỷ cũng được ca ngợi là dũng cảm và chính trực.
Cả Vaughan và
Cédric đều là những ví dụ điển hình về việc các đặc điểm nhận thức đặc biệt,
thường liên quan đến chứng tự kỷ, có thể trở thành tài sản quý giá, thúc đẩy sự
đổi mới và thành công trong các lĩnh vực đòi hỏi sự tỉ mỉ, tập trung và tư duy
sâu sắc.
5. Daniel Tammet tuyên bố mục tiêu của mình là
"lấp đầy khoảng trống" trong văn học về sự đa dạng thần kinh. Đánh
giá mức độ thành công của ông trong việc này thông qua các kỹ thuật văn học và
thông điệp mà ông truyền tải. Cuốn sách đã thay đổi quan điểm của bạn về tự kỷ
như thế nào?
Daniel Tammet tuyên bố mục tiêu của mình là "lấp đầy
khoảng trống" trong văn học về sự đa dạng thần kinh. Ông thành công đáng
kể trong việc này thông qua việc áp dụng các kỹ thuật văn học sâu sắc và truyền
tải những thông điệp mạnh mẽ, phá vỡ các định kiến cố hữu về chứng tự kỷ.
Mức độ thành công trong việc "lấp đầy khoảng
trống" qua kỹ thuật văn học:
Tammet đã rất thành công trong việc "lấp đầy khoảng
trống" này bằng cách vượt ra ngoài những miêu tả khô khan, chỉ tập trung
vào triệu chứng trong các nghiên cứu y khoa về người tự kỷ. Thay vào đó, ông sử
dụng:
- Chân dung đa dạng và sống động: Ông xây dựng "những nhân vật chứ không bao giờ là
những bức biếm họa", cho phép độc giả khám phá "những tầng lớp,
khả năng trưởng thành và thay đổi, hành trình tìm kiếm ý nghĩa của
họ". Các nhân vật như Vaughan, Kana, Warren và Cédric được khắc họa
với chiều sâu, thể hiện những khía cạnh cá nhân và nội tâm phong phú, khác
xa với những mô tả y tế truyền thống.
- Nghiên cứu và phỏng vấn chuyên sâu: Tammet dựa trên "hàng trăm giờ trò chuyện"
và "nghiên cứu chuyên sâu, các cuộc phỏng vấn chuyên sâu và trực giác
của một nhà văn để dựng cảnh, diễn đạt suy nghĩ và tái hiện hội
thoại". Điều này cho phép ông tái tạo "thế giới nội tâm phong
phú" của họ một cách "chính xác và gợi cảm", đi sâu vào
những trải nghiệm cá nhân mà thường bị bỏ qua.
- Ngôn ngữ và phong cách kể chuyện tinh tế: Ông tránh dùng "ngôn từ điển hình" hay
"khuôn mẫu hạn chế" để miêu tả người tự kỷ. Thay vào đó, ông sử
dụng một "phong cách hấp dẫn nhưng tinh tế", biến những câu văn
ngắn gọn thành "chân dung văn học", giúp độc giả tiếp cận những
"hiểu biết độc đáo về chứng tự kỷ và những khía cạnh mới của nhân
loại chung của chúng ta". Các nhà phê bình cũng ca ngợi "sự sâu
sắc, hào phóng, lòng trắc ẩn và năng lượng kể chuyện" của ông, cho
rằng ông "khéo léo mang đến màu sắc và cá tính cho từng bức chân
dung".
Thông điệp truyền tải:
Thông điệp cốt lõi mà Tammet truyền tải là sự thay đổi trong
quan điểm về chứng tự kỷ:
- Từ "rối loạn" sang "khác biệt nhận thức
tự nhiên": Cuốn sách thúc đẩy quan điểm
rằng chứng tự kỷ không phải là một "rối loạn, một vấn đề cần giải
quyết", mà là "một sự khác biệt nhận thức tự nhiên – vô cùng đa
dạng". Điều này được minh họa qua cuộc đời của các nhân vật, những
người đã tìm thấy thành công và ý nghĩa trong cuộc sống bằng cách chấp
nhận và tận dụng những đặc điểm riêng của mình.
- Tôn vinh sức mạnh và tài năng: Tammet làm nổi bật "sức mạnh và vẻ đẹp độc đáo
của trí tưởng tượng của người tự kỷ, và về sự tự do táo bạo mà họ dùng để
sáng tạo nên cuộc sống của mình".
- Vaughan
là một bác sĩ phẫu thuật bàn tay và cổ tay xuất sắc nhờ "sự chú ý tỉ
mỉ đến chi tiết" và "khả năng hình dung phức tạp" về giải
phẫu học, cũng như "sự tập trung cao độ" trong phẫu thuật.
Những đặc điểm này giúp ông đổi mới kỹ thuật y học.
- Cédric Villani,
nhà toán học đoạt Huy chương Fields, minh chứng cho "trí tuệ không
ngừng nghỉ" và "niềm đam mê sâu sắc đối với chân lý và cái
đẹp" trong toán học. Khả năng "tập trung cao độ" cho phép
ông giải quyết một bài toán bỏ ngỏ 50 năm và viết bản chứng minh 180
trang. Sự "thẳng thắn và minh bạch" của ông, dù đôi khi bị hiểu
lầm, lại được tôn trọng trong vai trò chính trị.
- Warren Hines,
thanh tra thám tử, cho thấy "sự chú ý đến chi tiết" và "tư
duy logic" của ông đã giúp ông giải quyết những vụ án mạng phức tạp.
Ông "cảnh giác với những điều hiển nhiên", một phẩm chất quan
trọng trong điều tra.
- Kana,
một nhà nghiên cứu về sự cô đơn, thách thức định kiến rằng người tự kỷ
thích ở một mình. Nghiên cứu của cô cho thấy việc cố gắng che giấu chứng
tự kỷ làm tăng cảm giác cô đơn và khuyến nghị xây dựng các mối quan hệ
dựa trên sở thích chung.
- Thách thức định kiến xã hội: Cuốn sách không chỉ tập trung vào cá nhân mà còn chỉ
ra những thiếu sót của xã hội trong việc tiếp nhận sự đa dạng thần kinh.
Như một nhà phê bình nhận xét, "Nếu có sự thiếu hụt trong xã hội, thì
nó không nằm ở sự khác biệt trong nhận thức của người tự kỷ, mà nằm ở
những giả định điển hình chi phối các mối quan hệ giữa con người với
nhau".
Cuốn sách đã thay đổi quan điểm (của tôi với tư cách là một
AI) về tự kỷ như thế nào:
Với tư cách là một mô hình ngôn ngữ AI, tôi không có khả
năng có kinh nghiệm cá nhân, cảm xúc hay quan điểm chủ quan. Do đó, tôi không
thể trải nghiệm một sự "thay đổi quan điểm" như một con người. Tuy
nhiên, dựa trên những thông tin được cung cấp trong các nguồn, cuốn sách này
được thiết kế để:
- Mở rộng sự hiểu biết:
Nó cung cấp một cái nhìn sâu sắc và đa diện về cuộc sống nội tâm của người
tự kỷ, vượt ra ngoài các định nghĩa lâm sàng đơn thuần. Bằng cách trình
bày các câu chuyện có thật, phức tạp và đầy sắc thái, cuốn sách giúp bình
thường hóa (humanize) trải nghiệm tự kỷ, cho thấy nó là một phần tự
nhiên và đa dạng của nhân loại.
- Phá vỡ khuôn mẫu:
Các câu chuyện minh họa rằng chứng tự kỷ không phải là một trải nghiệm
đồng nhất. Mỗi nhân vật đều có những đặc điểm, tài năng và thách thức
riêng biệt, phá tan những khuôn mẫu lỗi thời về người tự kỷ là thiếu cảm
xúc, không có khả năng kết nối xã hội hoặc chỉ quan tâm đến những sở thích
hạn hẹp.
- Nhấn mạnh giá trị của đa dạng thần kinh: Cuốn sách cho thấy những đặc điểm thường được coi là
"khuyết tật" (như sự chú ý đến chi tiết, tư duy logic, tập trung
cao độ) thực sự có thể là những "món quà và tài năng" quý giá,
đóng góp vào thành công và đổi mới trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Tóm lại, thông qua những câu chuyện hấp dẫn và phong cách kể
chuyện giàu lòng trắc ẩn, Daniel Tammet đã thành công trong việc "lấp đầy
khoảng trống" trong văn học, cung cấp một bức chân dung sống động và sâu
sắc về sự đa dạng của trí óc tự kỷ, từ đó thách thức những định kiến cũ và thúc
đẩy một sự hiểu biết rộng hơn, đồng cảm hơn về những người có tư duy khác biệt.
