Không còn phụ thuộc lẫn nhau nữa

 

Báo cáo Tóm tắt: Các Chủ đề và Triết lý cốt lõi trong "Không còn phụ thuộc lẫn nhau nữa"

Tài liệu này tổng hợp các ý tưởng trung tâm từ tác phẩm "Không còn phụ thuộc lẫn nhau nữa" (Codependent No More) của Melody Beattie, một văn bản nền tảng trong lĩnh vực self-help khám phá bản chất của sự đồng phụ thuộc và con đường phục hồi. Sự đồng phụ thuộc được định nghĩa là một tình trạng cảm xúc, tâm lý và hành vi phát triển do tiếp xúc lâu dài với các quy tắc áp bức, thường là trong các mối quan hệ với những người mắc chứng nghiện hoặc các rối loạn cưỡng chế khác. Các đặc điểm chính của người đồng phụ thuộc bao gồm việc chăm sóc quá mức, lòng tự trọng thấp, nhu cầu kiểm soát người khác, kìm nén cảm xúc và từ chối thừa nhận các vấn đề.

Trọng tâm của vấn đề là người đồng phụ thuộc đánh mất bản sắc của chính mình khi bị ám ảnh bởi việc kiểm soát và phản ứng với người khác, dẫn đến sự hỗn loạn nội tâm, tức giận, tội lỗi và một cuộc sống không được sống trọn vẹn. Con đường phục hồi được đề xuất xoay quanh một triết lý cơ bản: chăm sóc bản thân. Điều này đòi hỏi một sự thay đổi mô hình từ việc tập trung vào người khác sang chịu trách nhiệm cho hạnh phúc của chính mình. Các chiến lược chính bao gồm: sự tách rời (tách mình khỏi nỗi đau khổ khi bị vướng vào vấn đề của người khác), thiết lập ranh giới, cảm nhận và xử lý cảm xúc của chính mình một cách có trách nhiệm, và yêu thương bản thân. Tác phẩm nhấn mạnh vai trò của các chương trình Mười Hai Bước, như Al-Anon, như những công cụ mạnh mẽ để đạt được sự thay đổi, cung cấp một khuôn khổ có cấu trúc để thừa nhận sự bất lực, tìm kiếm sự giúp đỡ từ một Sức mạnh Lớn hơn, và thực hành các nguyên tắc sống lành mạnh.

1. Bối cảnh và Sự phát triển của Tác phẩm

Cuốn sách "Không còn phụ thuộc lẫn nhau nữa" lần đầu được xuất bản vào năm 1986 và nhanh chóng trở thành một tác phẩm có ảnh hưởng, xác thực khái niệm về sự đồng phụ thuộc cho một lượng lớn độc giả. Lời nói đầu cho phiên bản sửa đổi năm 2022 cung cấp bối cảnh quan trọng về sự phát triển của tác phẩm và của chính tác giả.

Lý do cho Phiên bản Sửa đổi

Melody Beattie giải thích rằng mặc dù chân lý cốt lõi của cuốn sách vẫn còn nguyên giá trị, nhưng ngôn ngữ và các tài liệu tham khảo từ những năm 1980 đã trở nên lỗi thời. Bà cảm thấy cần phải cập nhật cuốn sách để làm cho nó phù hợp hơn với độc giả hiện đại. Các yếu tố thúc đẩy việc sửa đổi bao gồm:

• Tiến bộ Công nghệ: Những thay đổi sâu rộng do công nghệ mang lại đã làm cho một số tài liệu tham khảo ban đầu trở nên khó hiểu.

• Trải nghiệm Cá nhân của Tác giả: Cuộc sống của Beattie đã có nhiều thay đổi đáng kể kể từ lần xuất bản đầu tiên, bao gồm việc chuyển đến California, cái chết của chồng cũ và cha, và việc chăm sóc mẹ lúc cuối đời. Mất mát sâu sắc nhất là cái chết của con trai bà, Shane, ở tuổi mười hai.

• Sự hiểu biết về Chấn thương: Trải nghiệm đau buồn của chính bà đã mang lại một sự hiểu biết sâu sắc về cách chấn thương, lo âu và Rối loạn Căng thẳng sau Sang chấn (PTSD) giao thoa với sự đồng phụ thuộc. Điều này đã truyền cảm hứng cho việc bổ sung một chương mới, "Hãy xoa dịu bản thân".

• Tính cởi mở: Trong phiên bản gốc, Beattie đã che giấu các chi tiết trong câu chuyện cá nhân của mình vì những người liên quan vẫn còn sống. Trong phiên bản sửa đổi, bà quyết định công khai câu chuyện của mình một cách đầy đủ hơn, không phải để nói xấu người đã khuất mà để nói lên sự thật về trải nghiệm của mình một cách nhân ái.

• Loại bỏ Yếu tố Bệnh lý: Một mục tiêu khác là tách biệt con người khỏi các nhãn mác và bệnh tật của họ, thừa nhận rằng các hành vi đồng phụ thuộc tồn tại trên một phổ rộng và có thể áp dụng cho nhiều tình huống ngoài lạm dụng chất gây nghiện.

Phiên bản sửa đổi, được nộp vào Ngày lễ tình nhân năm 2022—đúng 36 năm sau bản gốc—được coi là di sản và món quà của tác giả, nhằm hướng dẫn độc giả vượt qua giai đoạn chuyển tiếp đầy hỗn loạn của thời đại.

2. Định nghĩa và Đặc điểm của Đồng phụ thuộc

Tác phẩm cung cấp một cái nhìn toàn diện về sự đồng phụ thuộc là gì, nó bắt nguồn từ đâu, và nó biểu hiện như thế nào.

Lịch sử và Định nghĩa

• Nguồn gốc thuật ngữ: Thuật ngữ "đồng phụ thuộc" (codependency) xuất hiện vào cuối những năm 1970, chủ yếu tại các trung tâm điều trị ở Minnesota. Ban đầu, nó được dùng để mô tả những người có cuộc sống bị ảnh hưởng do mối quan hệ với một người nghiện chất gây nghiện.

• Định nghĩa chính thức:

    ◦ Robert Subby: "Một tình trạng về cảm xúc, tâm lý và hành vi phát triển do một cá nhân phải tiếp xúc và thực hành trong thời gian dài một tập hợp các quy tắc áp bức—những quy tắc ngăn cản việc thể hiện cảm xúc một cách cởi mở cũng như thảo luận trực tiếp về các vấn đề cá nhân và giữa các cá nhân."

    ◦ Earnie Larsen: "Những hành vi tự hủy hoại bản thân, học được hoặc khiếm khuyết về tính cách dẫn đến giảm khả năng bắt đầu hoặc tham gia vào các mối quan hệ yêu đương."

• Sự mở rộng định nghĩa: Theo thời gian, định nghĩa đã được mở rộng để bao gồm những người trong các mối quan hệ với những cá nhân mắc các chứng rối loạn cưỡng chế khác (ví dụ: cờ bạc, rối loạn ăn uống, nghiện tình dục) và cả những người xuất thân từ các gia đình rối loạn chức năng nói chung.

Các đặc điểm chính của người Đồng phụ thuộc

Tác phẩm liệt kê một danh sách toàn diện các đặc điểm, được nhóm thành các loại hành vi. Những đặc điểm này là triệu chứng của tình trạng này và là trọng tâm của quá trình phục hồi.

Loại đặc điểm	Mô tả và Ví dụ
Chăm sóc (Caretaking)	Cảm thấy có trách nhiệm với người khác; làm những điều họ có thể tự làm; đoán trước nhu cầu của người khác; nói "có" khi muốn nói "không"; làm nhiều hơn phần việc của mình.
Lòng tự trọng thấp (Low Self-Esteem)	Đổ lỗi cho bản thân về mọi thứ; tự chỉ trích gay gắt; khao khát sự chấp thuận; tin rằng mình không đáng yêu; gặp khó khăn trong việc nhận lời khen.
Ám ảnh (Obsession)	Lo lắng quá mức về các vấn đề hoặc người khác; mất ngủ vì các vấn đề; tập trung toàn bộ năng lượng vào người khác và các vấn đề của họ.
Kiểm soát (Control)	Tin rằng mình biết rõ nhất mọi việc nên diễn ra như thế nào; cố gắng kiểm soát các sự kiện và con người thông qua sự bất lực, tội lỗi, ép buộc hoặc lời khuyên.
Từ chối (Denial)	Giả vờ các tình huống không tệ như thực tế; phớt lờ các vấn đề hoặc giả vờ chúng không tồn tại; tự nói với mình rằng mọi thứ sẽ tốt hơn vào ngày mai.
Sự phụ thuộc (Dependency)	Không cảm thấy hạnh phúc hay hài lòng với bản thân; tìm kiếm các mối quan hệ để cảm thấy có giá trị; sợ bị bỏ rơi; chấp nhận sự ngược đãi để giữ một mối quan hệ.
Giao tiếp kém (Poor Communication)	Đổ lỗi, đe dọa, nài nỉ; không nói những gì mình muốn nói; không có ý như những gì mình nói; không tin rằng mình có quyền bày tỏ cảm xúc và suy nghĩ.
Ranh giới yếu (Weak Boundaries)	Nói rằng mình sẽ không dung thứ cho một số hành vi nhưng lại dung thứ; để người khác làm tổn thương mình; dần dần chấp nhận những hành vi mà ban đầu cho là không thể chấp nhận được.
Thiếu tin tưởng (Lack of Trust)	Không tin tưởng chính mình, cảm xúc của mình, hoặc quyết định của mình; không tin tưởng người khác; không tin tưởng vào Chúa.
Tức giận (Anger)	Cảm thấy sợ hãi và bị tổn thương bởi sự tức giận; kìm nén sự tức giận; khóc rất nhiều; cảm thấy bị người khác và Chúa kiểm soát.
Các vấn đề tình dục (Sex Problems)	Sử dụng tình dục như một người chăm sóc; gặp khó khăn trong việc yêu cầu những gì mình cần trong chuyện chăn gối; mất hứng thú với tình dục; cố gắng sử dụng tình dục để có được sự chấp thuận.

Các câu chuyện minh họa

Tác phẩm sử dụng nhiều câu chuyện có thật để minh họa sự đồng phụ thuộc:

• Câu chuyện của Melody: Cuộc hôn nhân của bà với David, một người nghiện rượu đang hồi phục nhưng lại tái nghiện, là ví dụ điển hình. Bà bị cuốn vào sự hỗn loạn, cố gắng kiểm soát việc uống rượu của ông, mất đi bản sắc và cuối cùng nhận ra mình cũng bất lực và cuộc sống của mình đã trở nên không thể kiểm soát được.

• Jason: Một người đàn ông thành công trong kinh doanh nhưng liên tục bị thu hút bởi những người phụ nữ có vấn đề (nghiện rượu, lạm dụng chất gây nghiện) và cố gắng "giải cứu" họ.

• Patricia: Một người vợ và người mẹ bị trầm cảm, bà đã đánh mất bản thân trong việc chăm sóc gia đình, đặc biệt là đứa con khuyết tật và người chồng có thể là người nghiện rượu.

• Alissa: Một người mẹ bị ám ảnh bởi việc cố gắng kiểm soát đứa con trai tuổi teen nổi loạn của mình, đến mức cuộc sống của bà bị hủy hoại.

• Sheryl: Một người phụ nữ phát hiện chồng mình nghiện tình dục và cuộc sống của cô trở thành một nỗ lực ám ảnh để theo dõi và kiểm soát hành vi của anh ta.

3. Động lực học của Đồng phụ thuộc: Tam giác Kịch tính

Một mô hình trung tâm được sử dụng để giải thích các động lực hành vi của sự đồng phụ thuộc là Tam giác Kịch tính Karpman. Mô hình này xác định ba vai trò mà người đồng phụ thuộc thường xuyên luân chuyển:

1. Người giải cứu (The Rescuer): Đây là vai trò chăm sóc cổ điển. Người giải cứu làm những việc cho người khác mà họ không muốn làm, chịu trách nhiệm cho các vấn đề của người khác, và dự đoán nhu cầu của họ. Ban đầu, điều này mang lại cảm giác có giá trị và sức mạnh tạm thời.

2. Kẻ bức hại (The Persecutor): Sau khi giải cứu, người đồng phụ thuộc thường cảm thấy bực bội, bị lợi dụng và không được đánh giá cao. Sự oán giận này biến họ thành kẻ bức hại. Họ trút giận lên "nạn nhân" mà họ vừa giải cứu, chỉ trích và đổ lỗi cho họ.

3. Nạn nhân (The Victim): Cuối cùng, sau khi bộc lộ sự tức giận, người đồng phụ thuộc chuyển sang vai trò nạn nhân. Họ cảm thấy bất lực, bị tổn thương, tự thương hại và bị lợi dụng. Họ than thở, "Tại sao điều này luôn xảy ra với tôi?" Chu kỳ này tự duy trì, vì cảm giác là nạn nhân thường dẫn đến việc tìm kiếm một người khác để giải cứu, bắt đầu lại tam giác.

Hành vi "giải cứu" hoặc "tạo điều kiện" này không phải là một hành động yêu thương thực sự; nó bắt nguồn từ lòng tự trọng thấp và nhu cầu được cần đến. Nó ngăn cản người khác chịu trách nhiệm về hành vi của chính họ và giữ người đồng phụ thuộc mắc kẹt trong một chu kỳ đau khổ.

4. Triết lý Phục hồi: Các Nguyên tắc cốt lõi về Chăm sóc Bản thân

Phần II của cuốn sách tập trung vào các chiến lược phục hồi, tất cả đều xoay quanh nguyên tắc trung tâm là học cách chăm sóc bản thân. Quá trình này bao gồm việc học các hành vi mới để thay thế các khuôn mẫu đồng phụ thuộc đã ăn sâu.

Sự tách rời: Nền tảng của Phục hồi

Sự tách rời được trình bày như là khái niệm cơ bản và là bước đầu tiên cần thiết trong quá trình phục hồi.

• Định nghĩa: "Sự tách rời không phải là tách khỏi người mà chúng ta quan tâm mà là tách khỏi nỗi đau khổ khi bị liên lụy." Nó liên quan đến việc giải thoát bản thân về mặt tinh thần, cảm xúc và đôi khi cả thể chất khỏi những vướng mắc không lành mạnh với các vấn đề và trách nhiệm của người khác.

• Mục đích: Sự tách rời cho phép một người ngừng lo lắng, ám ảnh và cố gắng kiểm soát những gì họ không thể kiểm soát. Nó tạo ra không gian tinh thần và cảm xúc cần thiết để tập trung vào cuộc sống và các vấn đề của chính mình. Nó giải phóng người khác để họ đối mặt với hậu quả của hành động của mình và cho phép họ trưởng thành.

• Kết quả: Phần thưởng của sự tách rời là sự thanh thản, bình yên nội tâm và tự do để yêu thương người khác theo những cách lành mạnh mà không làm tổn thương chính mình.

Các Yếu tố Chính trong việc Chăm sóc Bản thân

Nguyên tắc	Mô tả và Thực hành
Sống cuộc đời của chính mình	Chuyển trọng tâm từ cuộc sống của người khác sang cuộc sống của chính mình. Điều này bao gồm việc khám phá lại sở thích, mong muốn và nhu cầu cá nhân.
Yêu thương bản thân	Chống lại lòng tự trọng thấp và sự tự ghét bỏ. Điều này có nghĩa là chấp nhận bản thân một cách vô điều kiện, tha thứ cho những sai lầm, và tin rằng mình xứng đáng được hạnh phúc và có được những điều tốt đẹp.
Chấp nhận	Học nghệ thuật chấp nhận thực tế—về con người, vấn đề, và những mất mát—thay vì sống trong sự từ chối. Sự chấp nhận được mô tả như một quá trình năm giai đoạn (phủ nhận, tức giận, mặc cả, trầm cảm, chấp nhận).
Cảm nhận Cảm xúc	Chấm dứt việc kìm nén cảm xúc. Cảm xúc được coi là những tín hiệu quan trọng cung cấp thông tin về nhu cầu và các vấn đề. Phục hồi bao gồm việc cho phép bản thân cảm nhận tất cả các cảm xúc, đặc biệt là sự tức giận, và học cách xử lý chúng một cách có trách nhiệm.
Suy nghĩ cho Bản thân	Lấy lại niềm tin vào khả năng suy nghĩ, lý luận và đưa ra quyết định của chính mình. Chống lại sự do dự và sự tự nghi ngờ đã trở thành thói quen.
Đặt mục tiêu	Đặt ra các mục tiêu cá nhân là một cách mạnh mẽ để tạo ra phương hướng và mục đích, chuyển năng lượng từ việc ám ảnh về người khác sang việc xây dựng cuộc sống của chính mình.
Giao tiếp	Thay thế giao tiếp gián tiếp, thao túng bằng sự thẳng thắn, trung thực và quyết đoán. Điều này bao gồm việc học cách nói "không", bày tỏ nhu cầu một cách rõ ràng, và chia sẻ cảm xúc một cách cởi mở.
Làm dịu bản thân	Giải quyết chấn thương, lo âu và PTSD tiềm ẩn. Các kỹ thuật bao gồm thiền định, thiết lập ranh giới, kết nối với cơ thể và thiên nhiên, và thực hành tự vấn tích cực.

5. Chương trình Mười Hai Bước như một Công cụ Phục hồi

Tác phẩm đánh giá cao các chương trình Mười Hai Bước, đặc biệt là Al-Anon, như một con đường hiệu quả để phục hồi sau sự đồng phụ thuộc.

Triết lý của Mười Hai Bước

Các Bước cung cấp một khuôn khổ tâm linh để thay đổi cá nhân. Các chủ đề chính bao gồm:

• Bước 1: Thừa nhận sự bất lực trước người khác và sự hỗn loạn trong cuộc sống của chính mình. Đây là bước đầu hàng, là nền tảng cho sự thay đổi.

• Bước 2 & 3: Tin tưởng vào một Sức mạnh Lớn hơn có thể khôi phục sự tỉnh táo và quyết định phó thác cuộc đời mình cho Sức mạnh đó.

• Bước 4 & 5: Tự kiểm điểm bản thân một cách trung thực và chia sẻ những phát hiện đó với người khác.

• Bước 6 & 7: Sẵn sàng để Sức mạnh Lớn hơn loại bỏ những khiếm khuyết về tính cách.

• Bước 8 & 9: Lập danh sách những người đã bị làm hại và đền bù cho họ.

• Bước 10 & 11: Tiếp tục tự kiểm điểm, cầu nguyện và thiền định.

• Bước 12: Mang thông điệp hy vọng đến cho người khác và thực hành các nguyên tắc trong mọi khía cạnh của cuộc sống.

"Làm việc theo chương trình"

Điều này bao gồm việc tham dự các cuộc họp thường xuyên, đọc tài liệu, tìm một người bảo trợ, và tích cực áp dụng các Bước và khẩu hiệu ("Mỗi ngày một chút," "Buông bỏ và để Chúa lo liệu") vào cuộc sống hàng ngày. Các cuộc họp cung cấp một môi trường an toàn, nơi các cá nhân có thể chia sẻ kinh nghiệm của mình mà không bị phán xét và nhận ra rằng họ không đơn độc. Phép ẩn dụ về "chiếc thuyền vô hình" được sử dụng để minh họa rằng mặc dù chương trình có vẻ khó hiểu lúc đầu, nhưng việc tham gia và thực hành sẽ dần dần bộc lộ sức mạnh và hiệu quả của nó.

6. Các Khái niệm Phục hồi Bổ sung

Cuốn sách đề cập đến một loạt các chủ đề nhỏ hơn nhưng quan trọng liên quan đến việc sống một cuộc sống phục hồi.

• Nghiện Kịch: Nhận ra rằng một số người đồng phụ thuộc trở nên nghiện sự hỗn loạn và có thể vô thức tạo ra hoặc tìm kiếm kịch tính. Quá trình phục hồi bao gồm việc học cách cảm thấy thoải mái với sự bình yên.

• Sợ hãi sự thân mật: Thừa nhận rằng nhiều người đồng phụ thuộc sợ sự gần gũi thực sự và có thể tự phá hoại các mối quan hệ. Quá trình phục hồi bao gồm việc chấp nhận rủi ro dễ bị tổn thương trong các mối quan hệ lành mạnh.

• Trách nhiệm tài chính: Tự chịu trách nhiệm về tài chính như một phần của việc trở nên không phụ thuộc và tự chủ.

• Tha thứ: Hiểu tha thứ như một quá trình, đặc biệt là tha thứ cho chính mình, nhưng không sử dụng nó như một cái cớ để dung thứ cho sự ngược đãi liên tục.

• Ranh giới: Học cách xác định và thực thi các giới hạn cá nhân về những gì mình sẽ và sẽ không chấp nhận từ người khác.

• Niềm vui: Chủ động tìm kiếm và cho phép bản thân trải nghiệm niềm vui và sự giải trí như một phần thiết yếu của việc chăm sóc bản thân.

1. Các đặc điểm, nguyên nhân và hậu quả của chứng đồng phụ thuộc được định nghĩa như thế nào?

Chứng đồng phụ thuộc là một khái niệm phức tạp, mơ hồ và khó định nghĩa chỉ trong một hoặc hai câu. Tuy nhiên, theo tác giả, người phụ thuộc lẫn nhau là người để hành vi của người khác ảnh hưởng đến mình và bị ám ảnh bởi việc kiểm soát hành vi của người đó.

Dưới đây là định nghĩa về các đặc điểm, nguyên nhân và hậu quả của chứng đồng phụ thuộc, được tổng hợp từ các nguồn tài liệu:

1. Đặc điểm (Characteristics) của Chứng đồng phụ thuộc

Các đặc điểm, triệu chứng, vấn đề hoặc cơ chế đối phó của chứng đồng phụ thuộc là những điểm chung mà hầu hết các định nghĩa và chương trình phục hồi đều thống nhất. Những đặc điểm này ban đầu có thể là biện pháp tự vệ để tồn tại, nhưng sau đó trở nên lỗi thời và tự hủy hoại.

Các đặc điểm chính thường bao gồm:

Nhóm Đặc Điểm	Mô tả chi tiết (ví dụ)
Chăm sóc (Caregiving)	Suy nghĩ và cảm thấy có trách nhiệm đối với cảm xúc, suy nghĩ, hành động, lựa chọn, hạnh phúc và số phận của người khác. Cảm thấy bị ép buộc phải giúp đỡ người khác giải quyết vấn đề của họ, chẳng hạn như đưa ra lời khuyên không mong muốn. Thấy dễ dàng tức giận về sự bất công gây ra cho người khác hơn là cho chính mình. Cảm thấy bất an và tội lỗi khi ai đó cho mình. Cảm thấy buồn chán, trống rỗng và vô giá trị nếu không có khủng hoảng hoặc người cần giúp đỡ.
Lòng tự trọng thấp	Tự trách và tự chỉ trích bản thân về mọi thứ. Từ chối lời khen ngợi. Sợ hãi bị từ chối, coi mọi việc là chuyện cá nhân. Tin rằng mình không xứng đáng có được những điều tốt đẹp và hạnh phúc. Bằng lòng với việc được cần đến.
Kiểm soát	Sợ để người khác là chính họ. Nghĩ rằng mình biết rõ nhất mọi việc nên diễn ra như thế nào. Cố gắng kiểm soát các sự kiện và con người thông qua sự bất lực, tội lỗi, thao túng hoặc thống trị.
Sự Ám ảnh và Lo lắng	Cảm thấy vô cùng lo lắng về các vấn đề và con người. Suy nghĩ và nói nhiều về người khác. Mất ngủ vì vấn đề hoặc hành vi của người khác. Tập trung toàn bộ năng lượng vào người khác.
Sự Phụ thuộc/Gắn kết	Không cảm thấy hạnh phúc, hài lòng hoặc bình yên với chính mình, và tìm kiếm hạnh phúc bên ngoài bản thân. Bám vào bất cứ ai hoặc bất cứ điều gì có thể mang lại hạnh phúc. Tin rằng người khác không thể yêu mình. Chấp nhận sự lạm dụng để mọi người yêu mến mình.
Tức giận	Sống với những người rất sợ hãi, tổn thương và tức giận. Kìm nén cảm xúc tức giận. Cảm thấy ngày càng tức giận, oán giận và cay đắng. Biến nỗi sợ hãi và tổn thương thành cơn giận dữ để cảm thấy mạnh mẽ hơn.
Từ chối (Denial)	Bỏ qua vấn đề hoặc giả vờ như chúng không xảy ra. Giả vờ rằng hoàn cảnh không tệ như thực tế. Bị nhầm lẫn và tự hỏi tại sao mình cảm thấy như đang phát điên. Phủ nhận là không cho bản thân biết thực tế là gì, và nó hoạt động như một cơ chế phòng vệ tâm lý giúp ngăn ngừa hoặc giảm bớt lo lắng.

2. Nguyên nhân (Causes) của Chứng đồng phụ thuộc

Chứng đồng phụ thuộc ban đầu được định nghĩa là tình trạng của những người có cuộc sống trở nên không thể kiểm soát được do sống trong mối quan hệ ràng buộc với người nghiện rượu. Tuy nhiên, phạm vi đã được mở rộng.

Các nguyên nhân hoặc yếu tố góp phần gây ra chứng đồng phụ thuộc bao gồm:

• Mối quan hệ với người gặp vấn đề: Tình trạng đồng phụ thuộc có thể được kích hoạt thông qua mối quan hệ với những người mắc bệnh nghiêm trọng, có vấn đề về hành vi hoặc rối loạn cưỡng chế phá hoại.
• Mối quan hệ gần gũi với người nghiện rượu, nghiện ma túy, ăn quá nhiều, cờ bạc, hoặc các hành vi cưỡng chế khác.
• Mối quan hệ với người bị rối loạn cảm xúc hoặc tâm thần, bạn đời mắc bệnh mãn tính, cha mẹ của trẻ có vấn đề hành vi, hoặc người bạn đời vô trách nhiệm.
• Môi trường gia đình rối loạn chức năng: Sống hoặc lớn lên trong một gia đình nghiện rượu, bị xâm hại tình dục hoặc bạo hành thể xác có thể gây ra sự hỗn loạn và sợ hãi tương tự như ở trong chiến tranh, và điều này giao thoa với chứng đồng lệ thuộc.
• Quy tắc gia đình áp bức: Đồng phụ thuộc là một tình trạng phát triển do một cá nhân phải tiếp xúc và thực hành trong thời gian dài một tập hợp các quy tắc áp bức. Những quy tắc bất thành văn này cấm thảo luận vấn đề, bộc lộ cảm xúc cởi mở, giao tiếp trung thực, và kỳ vọng thực tế.
• Phản ứng với căng thẳng và chấn thương: Nhiều phản ứng đồng phụ thuộc là phản ứng với căng thẳng và chấn thương khi sống hoặc lớn lên với chứng nghiện rượu và các vấn đề khác. Chấn thương, lo âu và PTSD có thể làm trầm trọng thêm và kích hoạt sự đồng lệ thuộc.
• Khao khát được yêu và chấp thuận: Việc không tìm thấy sự an toàn về mặt cảm xúc với chính mình có thể khiến người đó tập trung cuộc sống vào người khác, tìm kiếm sự chấp thuận không ngừng nghỉ vì tin rằng phép màu và cảm xúc tốt đẹp nằm ở người khác.
• Lòng tự trọng thấp: Việc cứu giúp người khác (chăm sóc) là một nỗ lực để có được cảm giác tốt đẹp, lòng tự trọng và sức mạnh tạm thời.

3. Hậu quả (Consequences) của Chứng đồng phụ thuộc

Chứng đồng phụ thuộc gây ra nỗi đau đớn không kém, thậm chí còn hơn cả người nghiện rượu, vì người đồng phụ thuộc phải vượt qua nỗi đau mà không có tác dụng gây mê của chất kích thích. Nó thường dẫn đến các hành vi tự hủy hoại.

Các hậu quả chính bao gồm:

• Mất kiểm soát cuộc sống: Cuộc sống của người đồng phụ thuộc trở nên không thể kiểm soát được. Họ cố gắng kiểm soát mọi người và mọi thứ trừ bản thân họ, nhưng cuối cùng lại bị kiểm soát bởi các sự kiện, con người và căn bệnh của người khác.
• Suy giảm cảm xúc và tinh thần:
• Mất đi khả năng cảm nhận cảm xúc tích cực, chỉ còn lại sự giận dữ, cay đắng, hận thù, sợ hãi, chán nản, bất lực, tuyệt vọng và tội lỗi.
• Mất kết nối với chính mình, đánh mất sức mạnh và khả năng suy nghĩ, cảm nhận, hành động và chăm sóc bản thân.
• Trầm cảm, bệnh tật về thể chất hoặc tinh thần, hoặc ý định tự tử, đặc biệt ở giai đoạn sau của chứng đồng phụ thuộc.
• Trở thành nạn nhân: Người đồng phụ thuộc đau khổ và cảm thấy mình là nạn nhân khủng khiếp. Kiểu hành vi giải cứu/chăm sóc (caregiving) cuối cùng khiến họ chuyển sang vai trò kẻ ngược đãi và kết thúc ở vị trí nạn nhân.
• Giao tiếp và Mối quan hệ không lành mạnh: Các mối quan hệ tiếp tục theo cùng một cách đau đớn hoặc kết thúc thảm khốc. Giao tiếp kém, thường là gián tiếp, thao túng, hoặc đầy thù địch.
• Bỏ bê bản thân: Quá bận rộn với vấn đề của người khác đến nỗi quên cách chăm sóc bản thân. Người đồng phụ thuộc nghi ngờ khả năng tự chăm sóc bản thân.
• Tiến trình của bệnh: Nếu không được giải quyết, chứng đồng phụ thuộc sẽ tiến triển, có thể dẫn đến lạm dụng hoặc bỏ bê con cái, cô lập, và có thể dẫn đến lạm dụng chất kích thích hoặc rối loạn ăn uống của chính họ.

2. Phương pháp phục hồi nào được đề xuất để vượt qua các hành vi đồng phụ thuộc và chấn thương liên quan?

Các phương pháp phục hồi được đề xuất để vượt qua các hành vi đồng phụ thuộc và chấn thương liên quan tập trung chủ yếu vào tự chăm sóc bản thân (self-care), thay đổi các khuôn mẫu hành vi đã học được và chấp nhận sự bất lực trước hành vi của người khác.

1. Triết lý Phục hồi Cốt lõi: Tự Chăm sóc Bản thân

Quá trình phục hồi sau chứng đồng phụ thuộc dựa trên tiền đề cơ bản là chúng ta đều có trách nhiệm với chính mình. Mục tiêu là học cách sống có trách nhiệm và cho phép người khác sống cuộc đời của họ.

• Trách nhiệm Quan trọng Nhất: Cuốn sách tập trung vào trách nhiệm quan trọng nhất và có lẽ bị lãng quên nhất: chăm sóc bản thân.
• Hành vi Mới: Phục hồi đòi hỏi phải học một hành vi mới: cho bản thân những gì mình cần.
• Thái độ Tự Chủ: Tự chăm sóc bản thân là một thái độ thể hiện rằng: "Tôi chịu trách nhiệm với chính mình".
• Sức mạnh đến từ bên trong: Việc tìm kiếm hạnh phúc và sự bình yên nên đến từ chính chúng ta chứ không phải từ người khác.

2. Các Chương trình Phục hồi Chính

Chương trình Mười Hai Bước (The Twelve Steps Program):

Chương trình Mười Hai Bước, đặc biệt là Al-Anon, được đề xuất cho những người bị ảnh hưởng bởi chứng rối loạn cưỡng chế của người khác (như nghiện rượu), vì nó dạy mọi người cách sống một cách bình yên, hạnh phúc và thành công, đồng thời thúc đẩy quá trình chữa lành.

• Bước 1 - Thừa nhận sự bất lực: Đây là bước quan trọng nhất; thừa nhận rằng chúng ta bất lực trước hành vi của người khác và cuộc sống của chúng ta đã trở nên không thể kiểm soát. Việc ngừng cố gắng kiểm soát những gì không thể kiểm soát sẽ giải phóng chúng ta để làm những gì có thể.
• Bước 2 - Niềm tin vào Quyền năng Cao hơn: Bắt đầu tin rằng một Quyền năng lớn hơn chính chúng ta có thể giúp chúng ta lấy lại sự tỉnh táo.
• Bước 3 - Phó thác: Quyết định phó thác ý chí và cuộc đời cho Chúa (hoặc Đấng Sáng Tạo) chăm sóc.
• Các bước về Đạo đức và Thừa nhận (4 & 5): Thực hiện một cuộc kiểm điểm đạo đức sâu sắc và không sợ hãi về bản thân (Bước 4), bao gồm cả những phẩm chất tốt đẹp và khiếm khuyết. Sau đó thừa nhận bản chất sai lầm của mình với Chúa, bản thân và người khác (Bước 5), điều này mang lại sự giải thoát khỏi bí mật và sự hổ thẹn.
• Các bước Loại bỏ Khiếm khuyết (6 & 7): Sẵn sàng để Chúa loại bỏ các khiếm khuyết về tính cách (Bước 6), và khiêm tốn cầu xin Ngài xóa bỏ những thiếu sót (Bước 7).
• Bước 10 - Tiếp tục kiểm điểm: Thường xuyên đánh giá hành vi của mình, tìm ra những gì mình đã làm đúng và những gì đã sai để nhanh chóng thừa nhận.
• Bước 11 - Cầu nguyện và Thiền định: Cải thiện sự tiếp xúc có ý thức với Quyền năng Cao hơn để được hướng dẫn.

3. Các Kỹ thuật Phục hồi Cụ thể

A. Sự Tách rời (Detachment) và Buông bỏ (Letting Go)

Sự tách rời là một khái niệm cơ bản và là mục tiêu của hầu hết các chương trình phục hồi đồng phụ thuộc.

• Định nghĩa: Tách rời không phải là rút lui lạnh lùng, mà là giải thoát, hoặc tách khỏi, một người hoặc một vấn đề trong tình yêu. Nó là sự tách biệt khỏi nỗi đau khổ khi bị liên lụy.
• Mục đích: Thoát khỏi sự ràng buộc không lành mạnh với cuộc sống và trách nhiệm của người khác, và khỏi những vấn đề mà chúng ta không thể giải quyết.
• Thực hành: Sử dụng công thức "HOW" (Trung thực, Cởi mở, và Sẵn sàng thử) để buông bỏ. Nếu không thể tách rời trong tình yêu thương, thì tách rời trong cơn giận dữ vẫn tốt hơn là cứ bám víu.
• Ngừng Kiểm soát: Chúng ta phải ngừng cố gắng kiểm soát người khác và các sự kiện. Kiểm soát là một ảo tưởng và ngăn cản sự phát triển của người khác.

B. Giải quyết Chấn thương (Trauma) và Lo âu (Anxiety)

Việc giải quyết chấn thương, lo âu và PTSD là cần thiết vì chúng có thể làm trầm trọng thêm chứng đồng phụ thuộc. Phương pháp hữu ích nhất là liều lượng tình yêu bản thân cực độ.

• Thiền định (Meditation): Thiền định, ví dụ như Thiền Siêu Việt (TM), có thể giúp xoa dịu chấn thương tâm lý, giảm lo âu và giúp đạt đến trạng thái bình tĩnh liên tục.
• Vận động và Thiên nhiên: Tập thể dục và vận động cơ thể rất hiệu quả. Ra ngoài, đi bộ, chạy bộ, hoặc đắm mình vào thiên nhiên có thể làm dịu và chữa lành hệ thần kinh bị tổn thương.
• GOGI (Getting Out by Going In): Sử dụng các công cụ như Công cụ của Cơ thể (Thở bụng), Công cụ của Sự lựa chọn (Suy nghĩ tích cực, Lời nói tích cực, Hành động tích cực), Công cụ của Sự tiến về phía trước (Đòi hỏi Trách nhiệm, Buông bỏ, Tha thứ), và Công cụ của Sự sáng tạo.
• Chậm lại và Nhận thức: Học cách chậm lại và không hành động bốc đồng. Học cách dừng lại trước khi nói hoặc hành động để phản hồi từ trạng thái bình thản thay vì chấn thương.
• Kết nối với cơ thể: Thực hành các hoạt động kết nối cơ thể và tâm trí, ví dụ như quy tắc ba để giảm lo âu (gọi tên ba thứ nhìn thấy, ba thứ nghe thấy, và vận động ba bộ phận cơ thể).

C. Thay đổi Hành vi Giao tiếp

Giao tiếp của người đồng phụ thuộc thường là gián tiếp, thao túng, và đầy cảm xúc bị kìm nén.

• Tính Trực tiếp: Nói những gì bạn muốn nói và có ý nghĩa là những gì bạn nói. Học cách nói ngắn gọn và đi thẳng vào vấn đề.
• Nói "Không": Nói "không" bất cứ khi nào bạn muốn, vì việc đó là bình thường và dễ dàng.
• Thiết lập Ranh giới (Boundaries): Đặt ra giới hạn cho những gì chúng ta sẽ chấp nhận hoặc không làm cho người khác. Ranh giới là về việc tự chịu trách nhiệm với chính mình, không phải kiểm soát người khác.

D. Loại bỏ Vai trò Nạn nhân/Giải cứu

Người đồng phụ thuộc thường mắc kẹt trong Tam giác Kịch tính Karpman (Người giải cứu -> Kẻ ngược đãi -> Nạn nhân).

• Ngừng Cứu giúp: Việc cứu giúp người khác khỏi trách nhiệm của họ là một hình thức tạo điều kiện (enabling) mang tính hủy hoại.
• Từ chối Giải cứu: Từ chối gánh vác trách nhiệm của người khác. Yêu cầu người khác trực tiếp hỏi về nhu cầu và tự chịu trách nhiệm về cảm xúc của họ.
• Phục hồi Tình yêu Bản thân: Việc cứu người thường xuất phát từ lòng tự trọng thấp. Phục hồi đòi hỏi phải ngừng tự ghét bỏ và yêu thương, chấp nhận bản thân vô điều kiện.

E. Đặt Mục tiêu (Goal Setting)

Việc làm rõ mong muốn và dự định là một công cụ mạnh mẽ.

• Mục đích: Mục tiêu mang lại phương hướng, mục đích, hứng thú và năng lượng.
• Biến vấn đề thành mục tiêu: Bất kỳ vấn đề nào đang làm phiền bạn đều có thể được biến thành mục tiêu (ví dụ: mục tiêu là "giải quyết vấn đề" thay vì cố gắng biết giải pháp ngay lập tức).
• Hành động: Viết ra mục tiêu/ý định của mình (ít nhất mười điều) và cam kết chúng cho Quyền năng Cao hơn.

3. Việc thực hành chăm sóc bản thân và thiết lập ranh giới giúp đạt được sự tự do như thế nào?

Việc thực hành chăm sóc bản thân và thiết lập ranh giới là hai yếu tố cốt lõi trong quá trình phục hồi chứng đồng phụ thuộc, giúp cá nhân đạt được sự tự do về mặt cảm xúc, tinh thần và hành vi.

Dựa trên các nguồn tài liệu, dưới đây là cách hai phương pháp này mang lại sự tự do:

1. Sự Tự do đến từ Việc Chăm sóc Bản thân (Self-Care)

Chăm sóc bản thân là trách nhiệm quan trọng nhất và có lẽ bị lãng quên nhất của người đồng phụ thuộc. Việc thực hành thái độ này mang lại sự tự do thông qua việc giành lại quyền tự chủ và tạo dựng cuộc sống của riêng mình.

Tự chăm sóc bản thân mang lại Tự do như thế nào	Chi tiết
Giành lại Quyền tự chủ và Sức mạnh Cá nhân	Chăm sóc bản thân là một thái độ thể hiện rằng: "Tôi chịu trách nhiệm với chính mình". Việc này giúp người đồng phụ thuộc sở hữu lại sức mạnh và khả năng suy nghĩ, cảm nhận, hành động và chăm sóc bản thân, những thứ họ đã đánh mất khi bị ám ảnh và kiểm soát bởi người khác.
Giải phóng khỏi sự Phụ thuộc	Việc tìm kiếm hạnh phúc và sự bình yên nên đến từ chính chúng ta chứ không phải từ người khác. Tự chăm sóc bản thân giúp cá nhân trở nên không phụ thuộc bằng cách cam kết ở bên cạnh chính mình và ngừng bỏ rơi nhu cầu của bản thân. Điều này giúp họ không còn bị mắc kẹt trong những mối quan hệ đã chết hoặc hủy hoại.
Đạt được Sự Bình yên và Thanh thản	Việc phục hồi mang lại sự giải phóng và mang lại cảm giác tốt. Khi chấp nhận con người thật của mình và ngừng tự áp bức hoặc tự trừng phạt, cá nhân đứng về phía thực tế, dọn đường cho những bước đầu tiên củng cố lòng tự trọng.
Thoát khỏi Vai trò Nạn nhân/Giải cứu	Tự chăm sóc bản thân đòi hỏi phải ngừng cứu giúp người khác và từ chối trở thành người tử vì đạo. Việc này giúp chấm dứt mô hình Tam giác Kịch tính Karpman (Người giải cứu -> Kẻ ngược đãi -> Nạn nhân).
Sống Cuộc sống của Chính mình	Bằng cách chuyển sự tập trung từ người khác sang chính mình, người đồng phụ thuộc bắt đầu sống cuộc đời của riêng mình. Việc này bao gồm việc xác định, tôn trọng và đáp ứng nhu cầu, mong muốn và khát khao của bản thân.
Tự yêu thương (Self-love) và Chấp nhận	Tự chăm sóc bản thân đòi hỏi phải học cách yêu bản thân và chấp nhận chính mình vô điều kiện, với tất cả những lỗi lầm, khuyết điểm và cảm xúc. Điều này giúp loại bỏ lòng tự ghét bỏ và tội lỗi.

2. Sự Tự do đến từ Việc Thiết lập Ranh giới (Boundaries)

Ranh giới (giới hạn) là những giới hạn nói lên những điều bạn sẽ hoặc sẽ không chấp nhận hay làm. Ranh giới rất cần thiết và xứng đáng với công sức bỏ ra vì chúng mang lại sự tự do và kiểm soát đối với chính cuộc sống của mình.

Thiết lập Ranh giới mang lại Tự do như thế nào	Chi tiết
Chấm dứt Sự ngược đãi và Thao túng	Ranh giới là một phần của việc ngăn chặn sự ngược đãi hoặc hành hạ liên tục. Việc nói "không" bất cứ khi nào bạn muốn là một phần của giao tiếp trực tiếp, giúp bạn thoát khỏi sự thao túng và ép buộc.
Thoát khỏi Sự kiểm soát của Người khác	Ranh giới rõ ràng giúp giảm bớt lo lắng và căng thẳng. Bằng cách đặt giới hạn, bạn tước đi quyền lực của người khác đối với mình và thoát khỏi sự kiểm soát của cơn giận (của chính bạn hoặc của bất kỳ ai khác). Người khác có thể tức giận khi bạn đặt ra ranh giới vì họ không còn lợi dụng bạn được nữa, nhưng điều quan trọng là phải kiên định.
Đạt được Tự chủ trong Giao tiếp	Việc đặt ra ranh giới giúp bạn học cách nói "không" một cách dễ dàng và bình thường. Trong giao tiếp, việc học cách nói: "Đây là giới hạn của tôi. Tôi sẽ không chấp nhận điều này" là cách bảo vệ bản thân và khẳng định quyền của mình.
Tự chịu trách nhiệm với Bản thân	Ranh giới không nhằm mục đích kiểm soát người khác; ranh giới là về việc tự chịu trách nhiệm với chính mình. Chúng cho phép bạn sống cuộc đời của mình theo cách bạn chọn mà không bị người khác can thiệp.
Cân bằng trong Mối quan hệ	Ranh giới giúp cân bằng giữa việc cho đi và nhận lại, cũng như giữa việc buông bỏ và làm tròn bổn phận của mình. Khi bạn đặt ra ranh giới cho những gì bạn sẽ làm vì người khác, bạn cho phép họ tự chịu trách nhiệm và trưởng thành.

Tóm lại, sự tự do đạt được thông qua việc chăm sóc bản thân và thiết lập ranh giới là sự giải phóng khỏi việc bị điều khiển bởi hành vi của người khác và sự ám ảnh muốn kiểm soát họ. Thay vì phản ứng với môi trường xung quanh, cá nhân được tự do để hành động theo ý muốn đích thực của mình, sống một cuộc đời có trách nhiệm, bình yên và cân bằng.

4. Thảo luận về vai trò của gia đình và những trải nghiệm thời thơ ấu trong việc hình thành các đặc điểm đồng phụ thuộc, sử dụng các ví dụ từ câu chuyện của tác giả và các câu chuyện khác (Jason, Patricia, v.v.) trong văn bản.

Yêu cầu của bạn là thảo luận về vai trò của gia đình và những trải nghiệm thời thơ ấu trong việc hình thành các đặc điểm đồng phụ thuộc, dựa trên các ví dụ từ câu chuyện của tác giả và các nhân vật khác.

Các nguồn tài liệu nhấn mạnh rằng gia đình và những trải nghiệm thời thơ ấu, đặc biệt trong các hệ thống gia đình rối loạn chức năng, là nền tảng hình thành nên chứng đồng phụ thuộc (codependency) ở người trưởng thành.

I. Vai trò chung của Gia đình và Quy tắc Thơ ấu

Chứng đồng phụ thuộc được định nghĩa là một tình trạng về cảm xúc, tâm lý và hành vi phát triển do một cá nhân phải tiếp xúc và thực hành trong thời gian dài một tập hợp các quy tắc áp bức.

1.     Hệ thống gia đình rối loạn chức năng (Dysfunctional Family System): Người đồng phụ thuộc có xu hướng xuất thân từ những gia đình gặp khó khăn, bị kìm nén hoặc rối loạn chức năng. Tình trạng này có thể được kích hoạt thông qua những mối quan hệ với những người mắc bệnh nghiêm trọng, có vấn đề về hành vi, hoặc thông qua những quy tắc bất thành văn trong gia đình.

2.     Các quy tắc cấm đoán (Oppressive Rules): Những quy tắc im lặng này, thường thấy trong các hệ thống gia đình nghiện rượu, là cốt lõi của việc hình thành đồng phụ thuộc. Chúng ngăn cản cá nhân:

o    Thảo luận trực tiếp về các vấn đề cá nhân và giữa các cá nhân.

o    Thể hiện cảm xúc một cách cởi mở.

o    Giao tiếp trung thực và trực tiếp.

o    Tin tưởng vào người khác và bản thân.

o    Phát triển và thay đổi một cách lành mạnh.

3.     Cơ chế Sinh tồn và Tự bảo vệ: Nhiều người đồng phụ thuộc đã học những hành vi này từ khi còn nhỏ. Họ đã thực hiện, cảm nhận và suy nghĩ những điều này để tồn tại—về mặt cảm xúc, tinh thần, và đôi khi là thể chất—trong một thế giới phức tạp hoặc rối loạn. Tuy nhiên, những biện pháp tự vệ này về sau lại trở nên tự hủy hoại bản thân trong cuộc sống trưởng thành.

4.     Chấn thương và Bất an: Sự hỗn loạn và sợ hãi khi lớn lên trong gia đình nghiện rượu hoặc sống sót sau bạo hành thể xác/xâm hại tình dục được coi là chấn thương tâm lý. Chấn thương và lo âu tạo ra sự mất kiểm soát, khiến chúng ta bị chi phối. Người đồng phụ thuộc thường bị lòng tự trọng thấp, xuất phát từ việc một người quan trọng thời thơ ấu đã không thể cho họ tình yêu, sự chấp thuận và cảm giác an toàn cần thiết, dẫn đến việc họ phải tìm kiếm điều đó từ bên ngoài.

II. Các Ví dụ Cụ thể Trong Nguồn Tài liệu

1. Câu chuyện của Tác giả (Melody)

Câu chuyện cá nhân của tác giả minh họa rõ ràng cách chứng nghiện rượu, bạo hành và sự bỏ rơi thời thơ ấu đã hình thành nên nỗi ám ảnh kiểm soát và lòng tự ghét bản thân ở người trưởng thành:

• Bạo hành và Kiểm soát từ Mẹ: Mẹ của tác giả được mô tả là người hung hăng, đòi hỏi, thích kiểm soát và luôn đau khổ. Bà la hét, phán xét, đổ lỗi và đánh đập các con (ngoại trừ tác giả vì bệnh tim, nhưng bà sử dụng cha dượng để trừng phạt). Gia đình là môi trường đầy bạo lực và sợ hãi ("Mẹ bước vào phòng, vừa la hét vừa gào thét rồi bước ra khỏi phòng cũng theo cách đó").
• Bỏ rơi và Tội lỗi (Cha): Cha của tác giả bỏ đi khi bà mới hai tuổi và là một người nghiện rượu. Những lời nói say xỉn của ông đã in sâu vào tác giả một cảm giác tội lỗi và xấu hổ tiềm ẩn sâu sắc, khiến bà cảm thấy chính lỗi của mình đã khiến bà không có một người cha yêu thương.
• Sống sót bằng cách Né tránh: Tất cả những đứa trẻ trong gia đình đều chạy ra khỏi nhà ngay khi có thể. Tác giả bắt đầu dùng rượu để "chữa bệnh" từ năm mười một tuổi. Bà bị cấm giao lưu và hẹn hò để "bảo vệ" bà sau khi bị xâm hại tình dục năm bốn tuổi; sự bảo vệ này khiến bà "mù tịt về chuyện kết hôn" và cách xây dựng một mối quan hệ hạnh phúc khi trưởng thành.
• Hệ quả Đồng phụ thuộc: Những trải nghiệm này khiến tác giả kết hôn với David, một người nghiện rượu (mặc dù bà đã cai nghiện). Sau này, khi đau buồn và tức giận với người cha nghiện rượu đã bỏ rơi mình, tác giả mới nhận ra bà đã duy trì ảo tưởng rằng bà không đáng được yêu thương, và việc nhận ra sự thật này đã giúp bà bắt đầu quá trình phục hồi.

2. Câu chuyện của Jason

Trải nghiệm của Jason minh họa xu hướng lặp lại các khuôn mẫu quan hệ hủy hoại, xuất phát từ môi trường gia đình có vấn đề về chất kích thích:

• Khuôn mẫu Lặp lại: Jason là người thành công trong kinh doanh nhưng thất bại trong các mối quan hệ. Anh ta bị thu hút bởi những người phụ nữ có vấn đề nghiêm trọng, lạnh lùng, thù địch hoặc lạm dụng chất kích thích. Anh ta thừa nhận mình thích những người có vấn đề nhất, coi đó là "thử thách", và nếu phụ nữ đối xử quá tốt, anh ta sẽ mất hứng.
• Ảnh hưởng Gia đình: Mặc dù Jason phủ nhận, chuyên gia tư vấn chỉ ra rằng chứng nghiện rượu và uống rượu quá mức trong gia đình trực hệ (anh trai lạm dụng rượu, cha có thể uống quá nhiều) vẫn đang ảnh hưởng đến các mối quan hệ của anh ấy.

3. Câu chuyện của Patricia

Patricia là ví dụ điển hình về việc chăm sóc quá mức và lòng tự trọng thấp do ảnh hưởng từ môi trường gia đình nghiện rượu, ngay cả khi người thân đã cai nghiện:

• Hành vi Chăm sóc (Caretaking): Patricia từ bỏ sự nghiệp để ở nhà chăm sóc gia đình, đặc biệt là đứa con khuyết tật, và ghét cuộc sống thường nhật của mình. Cô ấy cảm thấy có trách nhiệm với mọi người, bị trầm cảm, la hét với con cái, và cảm thấy tội lỗi khi dành thời gian cho bản thân.
• Gia đình Nghiện rượu: Cha của Patricia đã cai rượu khi cô còn là thiếu niên. Mặc dù cô tự hào về cha, nhưng cô thừa nhận rằng những năm tháng cha uống rượu là "khoảng thời gian điên rồ đối với gia đình tôi".
• Liên kết với Đồng phụ thuộc: Nhà trị liệu gợi ý rằng vấn đề của cô ấy là do di truyền từ gia đình nghiện rượu. Sự "điên rồ" trong quá khứ đã hình thành nên Patricia người lớn, một người phụ nữ cảm thấy bất an và bị động trước người chồng nghiện rượu không ổn định của mình. Khi Patricia bắt đầu phục hồi và lo liệu cuộc sống của chính mình, các triệu chứng trầm cảm giảm bớt, và chồng cô cũng bắt đầu tham gia AA mà không cần cô thúc giục.

Tóm tắt

Tóm lại, những câu chuyện này chứng minh rằng gia đình và môi trường thơ ấu có vai trò định hình sâu sắc trong chứng đồng phụ thuộc. Thông qua việc tiếp xúc lâu dài với bạo lực, sự vô trách nhiệm, các quy tắc cấm đoán cảm xúc và sự phủ nhận (như trong trường hợp của tác giả và Patricia), các cá nhân học cách hình thành các hành vi sinh tồn như kiểm soát, giải cứu (caretaking) và tự ghét bỏ. Những cơ chế đối phó này trở thành thói quen tự hủy hoại khi trưởng thành, chi phối các mối quan hệ cá nhân (như trường hợp của Jason), cho đến khi họ nhận ra và phá vỡ "Tam giác Kịch tính" đã ăn sâu.

5. Giải thích tầm quan trọng của Chương trình Mười Hai Bước (ví dụ như Al-Anon) như một công cụ phục hồi cho người đồng phụ thuộc. Chương trình này giải quyết các vấn đề cốt lõi của sự đồng phụ thuộc như bất lực, mất kiểm soát và nhu cầu về một sức mạnh lớn hơn như thế nào?

Chương trình Mười Hai Bước (Twelve Steps Program), đặc biệt là Al-Anon (chương trình dành cho gia đình và bạn bè của người nghiện rượu), đóng vai trò vô cùng quan trọng và là công cụ nền tảng trong quá trình phục hồi cho người đồng phụ thuộc (codependent).

Cuốn sách nhấn mạnh rằng Mười Hai Bước không chỉ đơn thuần là một nhóm tự lực mà là một lối sống dạy mọi người cách sống bình an, hạnh phúc và thành công, đồng thời thúc đẩy quá trình chữa lành. Mười Hai Bước cung cấp một công thức cho quá trình chữa lành tự nhiên của chúng ta.

Dưới đây là cách chương trình này giải quyết các vấn đề cốt lõi của chứng đồng phụ thuộc:

I. Giải quyết sự Bất lực và Mất kiểm soát (Powerlessness and Loss of Control)

Đặc điểm cốt lõi của người đồng phụ thuộc là để hành vi của người khác ảnh hưởng đến mình và bị ám ảnh bởi việc kiểm soát hành vi của người đó. Họ cố gắng làm điều không thể: kiểm soát chứng nghiện, kiểm soát cảm xúc, suy nghĩ và lựa chọn của người khác, dẫn đến việc cuộc sống của chính họ trở nên hỗn loạn và mất kiểm soát.

Chương trình Mười Hai Bước giải quyết điều này ngay ở Bước Đầu Tiên:

1. Bước Đầu Tiên: Thừa nhận sự Bất lực

Nội dung Bước 1: "Chúng tôi thừa nhận rằng mình bất lực trước rượu bia—rằng cuộc sống của chúng tôi đã trở nên không thể kiểm soát". (Trong bối cảnh Al-Anon, "rượu bia" có thể được hiểu rộng là căn bệnh nghiện, các rối loạn cưỡng chế hoặc hành vi của người khác).

Tầm quan trọng:

• Chấm dứt việc chiến đấu: Bước này đòi hỏi sự đầu hàng trước sự thật. Người đồng phụ thuộc phải thừa nhận rằng họ bất lực trước căn bệnh nghiện, trước hành vi uống rượu của người khác, và trước những gì người khác làm, nói, nghĩ, hoặc cảm thấy.
• Chuyển đổi Sức mạnh: Bằng cách đầu hàng sự bất lực (ngừng cố gắng làm điều không thể), người đồng phụ thuộc giành lại sức mạnh xứng đáng thuộc về mình. Họ được phép làm điều có thể—đó là thay đổi bản thân và sống cuộc đời của chính mình.
• Thiết lập Trách nhiệm Cá nhân: Bước này giúp nhận ra rằng "bạn không gây ra nó; bạn không thể kiểm soát nó; và bạn không thể chữa khỏi nó". Khi người đồng phụ thuộc ngừng cố gắng kiểm soát người khác, họ sẽ tập trung mắt về bản thân—về những cách họ bị ảnh hưởng, về những đặc điểm của mình, và nỗi đau của mình.

II. Giải quyết nhu cầu về một Sức mạnh lớn hơn và Sự Tỉnh táo

Người đồng phụ thuộc thường cảm thấy mình sắp phát điên (mất tỉnh táo) vì sống trong môi trường rối loạn chức năng và tin vào quá nhiều lời nói dối, dẫn đến việc họ không còn tin vào thực tế nữa. Đồng thời, sự ám ảnh kiểm soát và tự lực quá mức đã thất bại. Chương trình Mười Hai Bước cung cấp một giải pháp tâm linh cho tình trạng này:

1. Bước Hai: Khôi phục sự Tỉnh táo

Nội dung Bước 2: "Đã tin rằng một Sức mạnh lớn hơn bản thân chúng ta có thể giúp chúng ta lấy lại sự tỉnh táo".

Tầm quan trọng:

• Mang lại Hy vọng: Nếu Bước 1 khiến ta tuyệt vọng, Bước 2 mang lại niềm tin rằng nỗi đau có thể giảm bớt và sự tỉnh táo (sự lành mạnh về mặt tinh thần và cảm xúc) có thể được khôi phục.
• Chứng minh bằng Trực quan: Việc tham gia các buổi họp của Al-Anon, lắng nghe và nhìn thấy những người từng đau khổ như mình nay đã tìm thấy sự bình yên, đã giúp củng cố niềm tin vào "Quyền năng lớn hơn" này.

2. Bước Ba: Phó thác Ý chí và Cuộc đời

Nội dung Bước 3: "Quyết định phó thác ý chí và cuộc đời mình cho Chúa chăm sóc theo cách chúng ta hiểu Ngài".

Tầm quan trọng:

• Khía cạnh Tâm linh: Mười Hai Bước đáp ứng nhu cầu tâm linh của con người. Bước này yêu cầu người đồng phụ thuộc chọn và chấp nhận một Sức mạnh lớn hơn chính mình.
• Thoát khỏi Sự kiểm soát của Bản thân: Thay vì cố gắng áp đặt kế hoạch của riêng mình lên mọi việc (kiểm soát), người đồng phụ thuộc chuyển giao ý chí và cuộc đời mình cho Đấng Tạo Hóa.
• Kế hoạch Đáng giá: Việc phó thác không phải là cam chịu mà là tin tưởng vào một kế hoạch tuyệt vời, hoàn hảo, thường thú vị và đáng giá dành cho cuộc đời họ, một kế hoạch cân nhắc đến những nhu cầu, mong muốn và tài năng riêng biệt của họ.

III. Tầm quan trọng đối với Phục hồi Đồng phụ thuộc

Các Bước còn lại giúp người đồng phụ thuộc giải quyết những đặc điểm tự hủy hoại bản thân và xây dựng lòng tự trọng:

• Chữa lành Nỗi đau và Tội lỗi: Các Bước 4 và 5 yêu cầu thực hiện một cuộc kiểm điểm đạo đức sâu sắc và không sợ hãi. Người đồng phụ thuộc nhìn vào chính mình, xem xét sự tức giận và tổn thương của mình. Việc "thừa nhận với Chúa, với chính mình, và với người khác bản chất đích thực của những sai lầm của mình" (Bước 5) mang lại sự giải thoát và giúp vết thương bắt đầu lành lại.
• Thúc đẩy Thay đổi Hành vi: Bước 6 và 7 là sự sẵn lòng để Đấng Tối Cao loại bỏ những khiếm khuyết về tính cách (như lòng tự trọng thấp, kiểm soát, giải cứu). Điều này giúp họ sẵn sàng chấp nhận rủi ro và từ bỏ những hành vi sinh tồn lỗi thời.
• Tạo ra Môi trường Lành mạnh: Sự phục hồi của người đồng phụ thuộc mang lại sự giải phóng. Nó cung cấp một môi trường tối ưu để những người xung quanh họ có được và duy trì sức khỏe, vì người đồng phụ thuộc học cách yêu thương bản thân và người khác thay vì cứu rỗi và được cứu rỗi.
• Duy trì Thói quen Lành mạnh: Các buổi họp Al-Anon thường sử dụng những khẩu hiệu ngắn gọn, dễ nhớ như "Buông bỏ và để Chúa lo liệu," và "Mỗi ngày một chút" (One Day at a Time), giúp người tham gia đưa các nguyên tắc này vào cuộc sống hàng ngày. Việc áp dụng những nguyên tắc này trong mọi việc chính là Bước 12, biến chương trình thành một lối sống.

Đọc sách Online